446. rocznica śmierci ostatniego Jagiellona na tronie Polski – Zygmunta Augusta

Jagiellonowie to dynastia, która panowała w Polsce przez prawie 200 lat. Jej historia wiąże się ze zbliżeniem Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a także z ogromnym rozwojem tych państw. Ostatni władca – Zygmunt II August – zmarł dokładnie 446 lat temu, nie pozostawiając po sobie potomka.

Zygmunt August urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie. Był pierwszym i jedynym synem Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Już od 1529 roku rezydował w Wilnie jako wielki książę litewski. Rok później, 20 lutego 1530 roku, został koronowany vivente rege, czyli za życia poprzedniego władcy, na króla Polski. Koronacja odbyła się w katedrze wawelskiej, a dokonał jej arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski.

Życie prywatne

Ostatni władca z dynastii Jagiellonów miał trzy żony, jednak z żadną nie doczekał się potomka. W 1543 roku zawarł związek małżeński z Elżbietą Habsburżanką, jednak z powodu epilepsji żony nie był to związek udany. Umarła ona dwa lata później, a Zygmunt August potajemnie poślubił Barbarę Radziwiłłównę. Zostało ono zawarte wbrew woli rodziców władcy, a sam Zygmunt według jednej z hipotez był do niego przymuszony przez Radziwiłłów, a według innej zawarł je z miłości. Małżeństwo zostało uznane przez magnaterię za mezalians, jednak Barbara została koronowana na królową Polski w 1550 roku. Rok później zmarła, a w 1553 roku Zygmunt ożenił się z Katarzyną Habsburżanką. Miał ciągle nadzieję na potomka.

Panowanie

Zygmunt August objął tron po śmierci swojego ojca, w 1548 roku. Swoją politykę w dużej mierze koncentrował na walce o wpływy nad Bałtykiem. W 1561 roku do Polski zostały przyłączone jako lenno Inflanty, kiedy to ostatni wielki mistrz zakonu kawalerów mieczowych Gotthard Kettler utworzył tam świeckie państwo. Z kolei w 1568 roku z inicjatywy króla została powołana Komisja Morska, która miała rozliczać kapitanów okrętów kaperskich z ich działalności oraz wydawać im instrukcję odnośnie dalszych działań. Ponadto jej celem była rozbudowa polskiej floty. Panowanie Zygmunta Augusta to okres rozwoju ruchów reformatorskich w Europie oraz wojen religijnych. Sam władca długo zajmował dwuznaczną postawę. W 1555 roku na sejmie w Piotrkowie, szlachta polska wysunęła postulat utworzenia polskiego kościoła narodowego, na czele którego miał stanąć król. Początkowo władca popierał ten projekt, jednak ostatecznie uległ perswazji nuncjusza apostolskiego i pomysł nie został zrealizowany.

Unia z Litwą

Najtrwalszym osiągnięciem panowania Zygmunta Augusta będzie unia realna, zawarta 1 lipca 1569 roku między Koroną i Wielkim Księstwem Litewskim. Na jej mocy utworzono jedno państwo, nazwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Od tej pory, Korona i Litwa miały mieć jednego króla, sejm, walutę oraz politykę zagraniczną, zaś osobne prawa, wojsko, skarb i urzędy. Związek ten stał się bardzo silny, ponieważ przetrwał aż do rozbiorów. Zygmunt August zmarł 7 lipca 1572 roku w Knuszynie, nie pozostawiając po sobie potomka. Pochowany został na Wawelu, a jego śmierć rozpoczyna w Rzeczpospolitej okres rządów elekcyjnych.

Czytaj także: Czym jest biała smuga, którą zostawia za sobą samolot? Naukowiec tłumaczy

Fot.: Wikimedia/Szczebrzeszynski