Pozostawione przez ludzi w lesie śmieci, np. butelki – nie tylko szpecą krajobraz, ale też mogą być śmiertelną pułapką dla małych zwierząt. Giną w nich gryzonie, jaszczurki i liczne owady – twierdzą naukowcy, którzy sprawdzili skalę tego zjawiska w polskich lasach.
„Zaśmiecanie środowiska to powszechny proceder. Problemu nie rozwiązało nawet wprowadzenie nowej ustawy śmieciowej. Polacy śmiecą na potęgę, a do środowiska trafia cała masa niebezpiecznych odpadów. Niemal wszędzie – od przydrożnych rowów, przez parki, lasy, po okolice stawów i jezior – leżą butelki i puszki po napojach. Ich wpływ na środowisko może być większy, niż się wydaje” – zauważa Krzysztof Kolenda z Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Wrocławskiego, który bada wpływ śmieci na faunę.
Przeprowadzone w okolicy Ostrowa Wielkopolskiego (w trzech podmiejskich lasach i w okolicy stawu na peryferiach miasta) badanie pozwoliło ocenić skalę zagrożenia, jakie dla małych zwierząt stanowią wszechobecne w lasach śmieci. Krzysztof Kolenda i dwie uczennice II LO w Ostrowie Wlkp. zebrali 254 pojemniki – śmieci.
Czytaj także: Co roku koty zabijają w Polsce miliony ssaków i ptaków! Naukowcy oszacowali liczby
W 111 z nich znaleźli aż 1465 martwych zwierząt, reprezentujących 51 różnych grup taksonomicznych. Wśród schwytanych w śmieci zwierząt dominowały chrząszcze (m.in. żukowate, biegaczowate, omarlicowate), muchówki, mięczaki i równonogi. W śmieciach zalegały też szczątki 14 kręgowców z pięciu gatunków.
Cztery zidentyfikowane gatunki – dwa gatunki ryjówek i dwa gatunki biegaczy – są w Polsce objęte ochroną.
Znalezione w butelkach zwierzęta – martwe bezkręgowce oraz kości ssaków – trafiły do szkolnych gablot i zostały wykorzystane w cyklu zajęć dla uczniów nt. wpływu zaśmiecania na drobną faunę. (Wyniki badania i projekt „Nabici w butelkę, czyli jak śmieci wpływają na bioróżnorodność lasów” przedstawiono w publikacji http://www.kp.org.pl/pp/pdf2/PP_XXVI_2_KOLENDA.pdf)
Wraz z zoologami z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu – Magdaleną Przybył, Barbarą Piłacińską i Leszkiem Rychlikiem – Krzysztof Kolenda sprawdzał również, czy przeszukiwanie śmieci może być dobrym sposobem oceny składu gatunkowego ssaków żyjących na danym terenie. Wyniki badania zostały opublikowane w Polish Journal of Ecology 10.3161/15052249PJE2018.66.1.006
„Na dwóch powierzchniach badawczych zbieraliśmy dane dotyczące występowania drobnych ssaków przy użyciu dwóch metod: tradycyjnej metody odłowów w pułapki żywołowne, oraz zbierając z tego samego terenu odpady tj. butelki i puszki. Okazało się, że chociaż tylko niespełna 5 proc. odpadów zawierało szczątki kręgowców, to +metoda butelkowa+ jest całkiem skuteczna; wykryliśmy dzięki niej 10 gatunków ssaków, podczas gdy przy użyciu żywołapek tylko sześć” – relacjonuje Krzysztof Kolenda.
Autorzy badania oceniają, że chociaż taka metoda szacowania fauny ma ograniczenia (nie wszędzie jest wystarczająco dużo odpadów) – to można ją z powodzeniem stosować w miejskich i podmiejskich lasach, gdzie wyrzucanych śmieci jest pod dostatkiem.
Właściwie dlaczego zwierzęta pchają się do pojemników i skazują na śmierć? Według naukowców wabi je zapach rozkładających się resztek napojów. „Będąc w środku trudno wspiąć się po pochyłej i wilgotnej ściance by wyjść z butelki. Tak więc w prosty sposób z głodu, wysuszenia lub utopienia ginie pierwszy owad. Rozkładające się zwłoki przywabiają ciekawskich padlinożerców – i tak, w krótkim czasie w butelce zgromadzić się może spora grupka nieboszczyków” – opowiada naukowiec.
Ciemne, szklane butelki o niewielkich otworach (np. po piwie czy winie) być może traktowane są też jako potencjalnie dobre miejsce schronienia. W związku z tym to właśnie one są dla drobnych kręgowców najbardziej niebezpieczne. „Takie butelki, z powodu ciemnej barwy, mogą przypominać norę. Zwierzę chętnie do niej wejdzie, ale z wyjściem może być już problem, i potencjalna nora staje się pułapką” – mówi Krzysztof Kolenda.
Czasami może się wydawać, że zwierzęta wykorzystują śmieci na swoją korzyść. W niektórych butelkach naukowcy znaleźli zapasy nasion – co pozwala sądzić, że małe kręgowce mogą traktować je, jako „spichlerze”. Natomiast w dwóch butelkach naukowcy znaleźli mrowiska: do środka została naniesiona i ubita ziemia, w niej znajdował się system tuneli, poskładane jaja i żywe mrówki. Z wyrzuconych butelek mogą też korzystać pająki, które na wlotach zakładają sieci i polują. Jednak biorąc pod uwagę mnogość schronień w lesie, to butelki są dla zwierząt większym zagrożeniem, niż atrakcją – mówi Krzysztof Kolenda. – Jeśli pojemnik jest suchy, wszystko dobrze. Ale tylko do momentu deszczu.
Kierownik badań sugeruje, że każdy z nas może mieć swój udział w ochronie drobnej fauny: podczas wizyty w lesie np. zbierając grzyby warto do osobnej siatki zebrać choćby kilka porozrzucanych butelek czy puszek po napojach – to potencjalnie uratuje życie dziesiątkom, jeśli nie setkom stworzeń – mówi.
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl, Autor: Anna Ślązak
Fot.: pixabay.com
