31 marca 2017 obchodzimy 125. rocznicę urodzin generała broni Stanisława Władysława Maczka, bohatera II wojny światowej. Pod jego dowództwem 1. Dywizja Pancerna w 1944 roku wyzwoliła spod niemieckiej okupacji północną Francję, Belgię oraz Holandię.
Generał Stanisław Maczek urodził się 31 marca 1892 r. w Szczercu w obecnym obwodzie lwowskim. W 1914 r., w dniu wybuchu I wojny światowej został powołany do wojska austriackiego, jako oficer rezerwy i skierowany do batalionu strzelców górskich i wysłany na front włoski. Bogate doświadczenie wojenne oraz śmierć podwładnych żołnierzy ukształtował młodego dowódcę. W 1918 r. jako porucznik znajdywał się szeregach nowo powstałego wojska polskiego i został dowódcą batalionu szturmowego piechoty w 1. Dywizji Kawalerii.
W wojnie polsko-bolszewickiej, już jako kapitan, swoje obowiązki wypełniał sumiennie pomimo trudnych sytuacji. Niejednokrotnie musiał stanąć przeciw problem z morale żołnierzy. Oddelegowany został jako dowódca batalionu szturmowego 1. Dywizji Jazdy. Następnie został oficerem sztabu 5. Dywizji Piechoty; awansowany na majora w czerwcu 1919 r. Okres wojny 1919-1920 to okres kształtowania umiejętności dowódczych, które zaważyły na dalszej karierze wojskowej.
Okres 20-lecia międzywojennego to czas rozwijania umiejętności wojskowych. W latach 1923-24 Stanisław Maczek był słuchaczem w Wyższej Szkole Wojennej. Po ukończeniu szkoły, już jako podpułkownik dyplomowany skierowany został do szeregu przydziałów sztabowych (zastępca dowódcy 76 p. p., dowódca 81 p. p.) W 1931 r. został awansowany na pułkownika i skierowany na dowódcę piechoty 7DP. W 1938 r. został dowódcą 10. Brygady Kawalerii Zmechanizowanej.
We wrześniu 1939 r. 10. Brygada Kawalerii Zmechanizowanej weszła w skład Armii „Kraków” i po pierwszych walkach i pozyskanych informacjach od jeńców niemieckich potrafiła oszacować siły wojsk niemieckich, z którymi w późniejszym okresie przyszło walczyć. Pułkownik Maczek zdając sobie sprawę z przeważającej siły wroga postanowił opóźniać marsz niemiecki, gdyż nie było mowy o definitywnym powstrzymaniu agresji. Pomimo strat żołnierze Maczka walczyli zawzięcie, co pozwoliło Niemcom uzyskać tylko 5-cio kilometrowy odcinek naszego terenu. Brygada Maczka przeszła szlak bojowy m. in. Przez Łańcut, Rzeszów oraz Jordanów. Do zaciętych walk doszło pod Lwowem, gdzie płk Maczek dostał rozkaz obrony wzgórz na północ od miasta.
Po klęsce wrześniowej, pułkownik Maczek wydał rozkaz o przedostaniu się żołnierzy do Francji. W tym samym czasie Maczek został awansowany do rangi generała brygady i dowódcy obozu Coetquidan, gdzie formowane było Wojsko Polskie. W 1940 roku uzyskuł zgodę na zorganizowanie 10. Brygady Kawalerii Pancernej pod swoim dowództwem. Po przerwaniu frontu francusko-niemieckiego i pod silnym ultimatum ze strony francuskiej, generał Maczek wysłał 1/3 swojej Brygady pod Reims. Po mimo potyczek i zdobyciu części miasta Montbard na Marną, nastąpiło wycofanie polskich oddziałów. Pod miasta Moloy doszła informacja, że wycofujące się wojsko jest okrążone przez Niemców. Generał Maczek podjął najsmutniejszą decyzję – nakazał spalić cały sprzęt i rozdzielić jednostkę na małe grupki. Po zajęciu Francji przez wojska niemieckie, Brygada gen. Maczka przedostała się Szkocji, gdzie po dwuletnich staraniach staraniach sformowano dywizję pancerną, która w maju 1944 r. osiągnęła gotowość bojową.
8 sierpnia 1944 r. Dywizja Maczka została przeprawiona do Normandii i rozpoczęła walki. Mimo strat w pierwszych dniach, polskie dywizje dotarły wspólnie z Kanadyjczykami do szosy Caen-Falaise. W dniach 17-21 sierpnia rozpoczęła się bitwa pod Falaise, w której 1. Dywizja Pancerna generała Maczka odegrała znaczącą rolę. Po ofiarnej bitwie, generał Maczek osobiście odwiedzał wszystkie walczące oddziały, aby pogratulować i podziękować żołnierzom za ich trud.
1 września Dywizja ruszyła dalej, walcząc z wojskami niemieckimi. Rozpoczęła się operacja nazwana „Pościg”. Nieprzyjaciel wykorzystują teren północnej Francji mógł tylko opóźniać marsz polskich żołnierzy. Szybkie działania i rozkazy Maczka zaskakiwały niekiedy Niemców, którzy nie potrafili się zorganizować. Największe bitwy 1. Dywizji Pancernej to zdobycie St. Omer, forsowanie rzeki Sommy oraz zdobycie Abbeville, Ypres, Tielt, Gent, Axel Canal, Merxplas, Baarle Nassau, Bredy. W oswobodzonych miastach, witano polską jednostkę z honorami i radością. Do dziś w miastach Belgii z wielkim namaszczeniem dba się pamięć poprzez tablice pamiątkowe oraz o groby polskich żołnierzy pochowany na cmentarzu np. Tielt.
Generał Maczek uczestniczył w dyktowaniu Niemcom warunków pokoju, mając świadomość, że dowodzona przez niego Dywizja miała wielki wpływ na ostateczny akt zwycięstwa.
Najsmutniejsze chwile przyszły po wojnie, na emigracji w Edynburgu. W 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej pozbawił gen. Maczka obywatelstwa polskiego, jak również zdegradował ze stopnia generała. Pozbawiony świadczeń kombatanckich dla żołnierzy alianckich, pracował jako sprzedawca i barman w prowadzonych przez polskich emigrantów restauracjach i hotelach. Na wniosek mieszkańców Bredy, został honorowym obywatelem Holandii. W Święto Niepodległości 1990 r. Prezydent RP na uchodźstwie awansował Maczka na generała broni, a w 1994 r. odznaczono go Orderem Orła Białego. 11 grudnia 1994 r. w wieku 102 lat generał broni Stanisław Władysław Maczek odszedł na „wieczną wartę” i został pochowany na cmentarzu polskich żołnierzy w Bredzie.
Fot. Paweł Skrok / wMeritum.pl – zdjęcia pochodzą z Archiwum Miasta Tielt / Belgia
