Konferencja jałtańska była jednym z trzech głównych spotkań przywódców mocarstw tzw. Wielkiej Trójki – koalicji antyhitlerowskiej. Państwo ZSRR reprezentował jego dyktator – Józef Stalin, Wielką Brytanię – premier Winston Churchill, a Stany Zjednoczone – prezydent Franklin Delano Roosevelt.
Spotkanie odbywało się w dniach od 4 do 11 lutego 1945 roku w pałacu należącym kiedyś do arystokratycznej rodziny Potockich. Miejsce spotkania zostało wybrane nieprzypadkowo, znajdowało się na terytorium Związku Radzieckiego, co miało ułatwić ewentualną inwigilację przybyłych zagranicznych gości przez NKWD. Na konferencji zajmowano się między innymi przyszłym statusem pokonanych Niemiec oraz omawiano strefy wpływów poszczególnych mocarstw w powojennej Europie. Do głównych punktów porozumień jałtańskich w sprawie Niemiec należały: podział pokonanego kraju na cztery strefy okupacyjne (radziecka, brytyjska, amerykańska, francuska), obłożenie reparacjami wojennymi oraz kontrola wojskowo – administracyjna przy pomocy powołanej do tego celu Sojuszniczej Komisji Kontroli.
W sprawie państw Europy Środkowo – Wschodniej pozostawiono Stalinowi wolną rękę, przekazując de facto pełną jurysdykcję radziecką nad państwami takimi jak Polska czy Czechosłowacja. Jednym z warunków dominacji ZSRR w tym regionie miało być przeprowadzenie wolnych i demokratycznych wyborów. Niestety nie został on spełniony – wszystkie wybory były sfałszowane. W sprawie Polski podjęto decyzję o przekazaniu ziem „kresowych” Związkowi Radzieckiemu. Polska w ramach rekompensaty otrzymała tzw. „ziemie piastowskie” wraz z terytorium Wolnego Miasta Gdańsk, Warmią i Mazurami. Jednocześnie usankcjonowano działalność radzieckich służb specjalnych na terytoriach zajętych przez Armię Czerwoną. W konsekwencji NKWD wspólnie ze służbami innych podporządkowanych sobie krajów mogło zwalczać wszelkie próby oporu ze strony podziemia niepodległościowego. Dodatkowo w zamian za ustępstwa ze strony państw zachodu w sprawie polityki radzieckiej na Dalekim Wschodzie, Stalin zobowiązał się do zaatakowania wojsk japońskich stacjonujących w Mandżurii, nie później niż trzy miesiące po ostatecznej kapitulacji hitlerowskich Niemiec.
Czytaj także: Geostrategia, czas na radykalne zmiany
Ważnym, chociaż trochę zapomnianym punktem konferencji, była zgoda aliantów zachodnich na przekazywanie władzom sowieckim wszystkich ludzi, będących rzekomo obywatelami radzieckiej Rosji. Plan ten nazwany został Operacją Keelhaul i miał być realizowany tuż po zakończeniu działań zbrojnych w Europie. W konsekwencji do ZSRR trafiali nie tylko jeńcy wojenni i kolaboranci rosyjscy, którzy zresztą byli traktowani tak samo, ale też członkowie przedrewolucyjnych kół emigracyjnych powiązanych jeszcze z caratem.
Ustalenia porozumień jałtańskich, tak jak i pozostałych dwóch najbardziej znaczących (Teheran, Poczdam), były prowadzone bez wiedzy, ani tym bardziej reprezentacji pozostałych państw będących członkami koalicji antyhitlerowskiej – w tym Polski. Podjęte tam postanowienia nie podlegały już żadnej dalszej dyskusji i decydowały o losach poszczególnych państw i narodów powojennej Europy.
Fot. wikimedia commons
