Historycy w obronie podlaskiej tożsamości – list otwarty historyków przeciwko rosyjskim ikonom w Muzeum Południowego Podlasia

Prezentujemy treść listu polskich historyków protestujących przeciwko nierozważnej polityce historycznej prowadzonej przez urzędników w Białej Podlaskiej. Kontrowersje wzbudził projekt adaptacji sal Muzeum Południowego Podlasia dla stałej ekspozycji ikon. Należy dodać, że wspomniane ikony trafiły do Białej Podlaskiej po tym, jak pracownicy Straży Granicznej udaremnili próbę przemytu. Jak twierdzą sygnatariusze listu (wśród nich min. prof. Jan Żaryn czy prof. Marek Jan Chodakiewicz) ikony te nie są „organicznie związane z historią regionu”, a prezentacja ich wraz z ekspozycją dotyczącą tragicznych losów Unitów Podlaskich to „niedopuszczalne zrównanie kata z ofiarą”. Poniżej pełna treść listu.

My, niżej podpisani, wyrażamy głębokie zaniepokojenie realizowanym bez szerszej konsultacji naukowej i społecznej przez Magistrat projektem nowej ekspozycji kolekcji ikony rosyjskiej w Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej. Z lokalnej prasy oraz mediów elektronicznych docierają do nas plany uczynienia z tej kolekcji dzieł sztuki sakralnej najważniejszej wizytówki kulturalno-historycznej miasta.
Pochodzenie tych prac, a przede wszystkim okoliczności ich pozyskania przez placówkę muzealną, budzą nasze poważne wątpliwości czy są to pomysły rzeczywiście realizujące priorytetowe cele misyjne Muzeum wobec mieszkańców miasta i regionu.

Pragniemy przypomnieć, że ikona rosyjska w zbiorach muzealnych pochodzi głównie z przemytu granicznego i znalazła się w Białej Podlaskiej w rezultacie skutecznych działań operacyjnych funkcjonariuszy Straży Granicznej w Terespolu, a przy tym nie jest w żaden sposób organicznie związana z przeszłością historyczną regionu. Pochodzi ona „z zewnątrz” i przez to powinna być traktowana jako interesująca wizytówka kultury rosyjskiej (jej wkład w kulturę europejską), a nie polskiej w Białej Podlaskiej! Rozmach planowanej stałej wystawy ikony kosztem pozostałych niemodernizowanych od lat ekspozycji muzealnych wprowadzi zamęt pojęciowy w głowach turystów odwiedzających miasto. Zamiast naturalnych skojarzeń z radziwiłłowskimi tradycjami miasta, Akademią Bialską, Podlaską Wytwórnią Samolotów czy 34 pułkiem piechoty etc., wywiozą w pierwszej kolejności wrażenia estetyczne po obejrzeniu nowej aranżacji ekspozycji ikon, która od lat jest przecież dostępna w budynku głównym Muzeum.

Czytaj także: W obronie prawdy historycznej. Walczymy o dobre imię cichociemnego i żołnierza NSZ, Leonarda Zub-Zdanowicza!

Jedną nierozważną decyzją administracyjną można w sposób niezamierzony wprowadzić nawet mieszkańców Białej i okolic w poważny dysonans poznawczy, zwłaszcza w przypadku podtrzymania pomysłu prezentacji ikony rosyjskiej z unicką na jednej ekspozycji. Byłoby to niedopuszczalne zrównanie kata z ofiarą, a przy tym fałszywe ukazanie stosunków Kościoła Katolickiego z Cerkwią Prawosławną w guberni siedleckiej w Królestwie Polskim, zwłaszcza w okresie brutalnego gwałcenia uczuć religijnych naszych przodków-unitów po zlikwidowaniu przez carat Unii brzeskiej po 1875 r.

Apelujemy do Pana Prezydenta o powtórne przeanalizowanie konsekwencji społecznych wdrażania wyłącznie ekspozycji ikony rosyjskiej. Czyż dla oddania prawdy dziejowej oraz w ramach prowadzenia mądrej polityki historycznej nie byłoby pożądane raczej stworzenie ekspozycji muzealnej poświęconej kształtowaniu się postaw narodowych wśród ludności zamieszkującej region w okresie od trzeciego rozbioru I RP do okupacji komunistycznej?
– prof. dr hab. Jan Żaryn, senator RP (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
– prof. Marek Jan Chodakiewicz, The Institute of World Politics (Waszyngton)
– dr Tadeusz Krawczak (dyrektor Archiwum Akt Nowych w Warszawie)
– dr Grzegorz Welik (dyrektor Archiwum Państwowego w Siedlcach)
– dr hab. Dariusz Magier, prof. PSW Biała Podlaska (kierownik Oddziału Archiwum Państwowego w Radzyniu Podlaskim)
– dr hab. Ryszard Polak, prof. AWF Biała Podlaska
– dr hab. Eugeniusz Wilkowski, prof. PSW Biała Podlaska
– dr hab. Mirosław Szumiło (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Zakład Historii Społecznej XX wieku)
– dr Mariusz Bechta (IPN Warszawa, red. nacz. „Templum Novum”)
– dr Kazimierz Krajewski (IPN Warszawa, prezes Okręgu Nowogródzkiego ŚZŻAK)
– dr Wojciech Jerzy Muszyński (IPN Warszawa, red. nacz. „Glaukopis”)
– dr Paweł Kosiński (IPN Warszawa, prezes Stowarzyszenia Stypendystów DAAD)
– dr Józef Geresz (Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim)
– dr Joanna Kowalik (Oddział Archiwum Państwowego w Radzyniu Podlaskim)
– dr Andrzej Szabaciuk (Instytut Nauk Politycznych i Spraw Międzynarodowych KUL – historyk, politolog. Pracownik Katedry Studiów Wschodnich)
– dr Alicja Gontarek (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Zakład Badań Etnicznych)
– dr Paweł Borek (PSW w Białej Podlaskiej, Zakład Bezpieczeństwa Narodowego)
– mec. Bogusław Niemirka (IFIS PAN w Warszawie)
– mgr Artur Rogalski (Archiwum Państwowe w Siedlcach)

Foto: Walery Eljasz-Radzikowski/commons.wikimedia.org