Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707 – taki tytuł nosi najnowsza publikacja historyka i numizmatyka, a także regionalisty Zbigniewa Kiełba z Puław. Skrupulatnie opracowane wydanie, 15 latach marzeń i ciężkiej pracy, stało się dostępne dla każdego Czytelnika. Jest to jedyna tego typu publikacja na polskim rynku numizmatyczno-heraldycznym i wydawniczym. Sprzedaż rozpoczęła się 14 listopada 2015 roku.
O pracy nad publikacją, dla portalu wMeritum.pl, mówi Zbigniew Kiełb:
Po raz pierwszy zetknąłem się z monetami w 1993 r. Jak się okazało po latach to był początek mojej pasji numizmatyczno-historycznej. W 1996 r. poszerzając swoją wiedzę o historii mennictwa polskiego okresu XV-XVIII w. zacząłem notować wszelkie informacje o znakach, inicjałach i herbach, jakie pojawiają się na monetach tego okresu. Zaciekawiony światem tych tajemnych znaków stwierdziłem: fajnie byłoby wydać kiedyś taki katalog, gdzie wszystkie te znaki, inicjały i herby byłyby wyeksponowane i opisane. Rozpoczynając studia historyczne w 2001 r. na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodwskiej wiedziałem, że pracę magisterską chcę napisać z zakresu numizmatyki. I tak, jeszcze w tym samym roku, po pierwszym egzaminie u dr. hab. Krzysztofa Skupieńskiego (m.in. heraldyka i archiwisty), pamiętając o swym pomyśle z 1996 r. i rozmawiając z przyszłym promotorem narodził się nieco zawężony, heraldyczny temat mojego magisterium Herby prywatne w świetle źródeł numizmatycznych od XV do XVIII wieku, które obroniłem w 2006 r. Publikując fragmenty tej pracy przed i po 2006 r. nadal prowadziłem badania i poszukiwania kolejnych źródeł numizmatycznych, które opracowywałem. W 2012 r. podjąłem decyzję o wydaniu drukiem mojej pracy, magisterskiej, która w następnych latach została całkowicie zmieniona (pod względem jej układu), poszerzoną i w istotny sposób uzupełniona o najnowsze odkrycia oraz ustalenia. Prawie po 20 latach spełniłem swoje marzenie i wydałem książkę w której zawęziłem temat z 1996 r. do najbardziej interesujących mnie herbów różnorodnych urzędników państwowych i menniczych, które pośród wielu znaków występują na monetach i liczmanach z czasów jagiellońskich i królów elekcyjnych.
SPIS TREŚCI
Wstęp
I. Geneza, rozwój i zanik występowania herbów urzędników polskich i litewskich na monetach i liczmanach emitowanych w latach 1479–1707
II. Herby urzędników państwowych
1. Podskarbiowie wielcy koronni
2. Podskarbiowie wielcy litewscy
3. Podskarbiowie nadworni koronni
4. Kanclerz wielki koronny
5. Podkanclerzy koronny
6. Hetman wielki koronny lub kasztelan wojnicki
7. Hetman wielki litewski lub kanclerz wielki litewski i wojewoda wileński
8. Wojewoda krakowski
9. Wojewoda wileński
10. Wojewoda podolski
11. Starosta wieluński
12. Administratorzy skarbu koronnego
13. Administratorzy skarbu litewskiego
14. Pisarz i referendarz litewski
15. Pisarz skarbu koronnego
III. Herby właścicieli mennic oraz urzędników nadzoru menniczego
1. Właściciele mennicy
2. Zarządcy mennicy
3. Administratorzy mennicy
4. Nadzorca mennicy
IV. Funkcje i symbolika herbów szlacheckich
1. Funkcjonowanie herbu szlacheckiego w społeczeństwie staropolskim
2. Monety i liczmany jako środek komunikacji społecznej
3. Pozaprawne funkcje herbów szlacheckich oraz ich budowa na monetach i liczmanach
Zakończenie
Bibliografia
DANE TECHNICZNE:
• autor i wydawca – Zbigniew Kiełb
• miejsce i czas wydania – Puławy, październik 2015 r.
• nakład książki – tylko 500 szt.
• format książki – 170 x 242 mm
• ilość stron – 504
• ilość ilustracji kolorowych i czarno-białych – 707.
• okładka – twarda, szyta, matowa, lakierowana punktowo
• środek książki – papier kreda matowa
• środek książki – zadruk w pełnym kolorze
• grubość książki – 2,8 cm
• waga książki – 1,27 kg
UWAGA – do każdej zakupionej książki można otrzymać dedykację od autora! – po wcześniejszym zgłoszeniu takiej informacji przy zamówieniu.
ZAMÓWIENIA i wszelkie pytania kierować na adres: fenix57[at]o2.pl
Patronat medialny: PoszukiwaczeSkarbów.com, Towarzystwo Przeciwników Złomu Numizmatycznego im. Tadeusza Kałkowskiego, Historykon.pl oraz Historia.org.pl
Fot.: zamieszczone za zgodą Autora
Fragment zakończenia książki Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707.
„Wyodrębnienie spośród znajdujących się na monetach polskich i polsko-litewskich, emitowanych w latach 1479–1707, grupy herbów prywatnych, powiększonej dodatkowo o tego typu wyobrażenia heraldyczne występujące na liczmanach z lat 1550–1615, zaowocowało powstaniem osobnej problematyki badawczej z pogranicza numizmatyki i heraldyki. Dotyczy ona w sumie 62 osób i przynależnych im 36 herbów szlacheckich. Podjęcie tego zagadnienia przyczyniło się nie tylko do sklasyfikowania owych wyobrażeń i właścicieli, którzy się nimi posługiwali, ale przede wszystkim do zweryfikowania dotyczących ich ustaleń, przedstawionych w literaturze numizmatycznej na przestrzeni dwóch stuleci. Ponowne porównanie tych wniosków z materiałem numizmatycznym i informacjami z zakresu karier urzędniczych właścicieli interesujących nas herbów osobistych przyniosło zaskakujące rezultaty.
Udało się ukazać genezę występowania tych wyobrażeń heraldycznych, nieco odmienną dla monet koronnych i dla monet litewskich, które jednak były współzależne od siebie. Jej początek wynikał nie tylko z pewnej specyfiki polskiego mennictwa, związanej z jego organizacją i z administracją skarbową, ale również z wpływów ikonografii monet zachodnich, na których wzorowano rodzimą produkcję menniczą. Wprowadzony za panowania Kazimierza Jagiellończyka w 1479 r. zwyczaj umieszczania herbów prywatnych na państwowej monecie jako znak potwierdzający jej jakość oraz odpowiedzialność właścicieli herbów za produkcję menniczą został ugruntowany i uregulowany prawnie w czasach Zygmunta I Starego i Stefana Batorego. W późniejszym okresie na ewolucję tych zwyczajów i zasad znakowania monet herbami ministrów skarbu oraz personelu menniczego, a także właścicieli mennic miały wpływ zarówno polityka skarbowa, jak i sytuacja polityczno-gospodarcza Rzeczypospolitej. Czynniki te doprowadziły ostatecznie w 1707 r. do przerwania stosowanego przez ponad dwa wieki zwyczaju wprowadzania na stemple monet herbów osobistych. W omawianym okresie pojawiły się one również na liczmanach, niemających jednak funkcji obiegowych, a spełniających jedynie zadania rachunkowe. Herby te występowały na nich jako znak własnościowy ich właściciela ze względu na prywatny, a nie ogólnopaństwowy charakter tych żetonów.
W efekcie przeprowadzonych badań udało się nie tylko przypisać określonym urzędnikom poprawne funkcje, w wyniku których umieszczali na monetach i liczmanach swoje herby, ale również w znacznej większości przypadków zinterpretowałem niezidentyfikowane dotychczas wyobrażenia heraldyczne. Zostały także poprawione, zakorzenione od dawna, błędne ustalenia dotyczące właścicieli interesujących nas herbów, znajdujące się w dostępnej literaturze przedmiotu. Sformułowane na tej podstawie wnioski przyczyniły się nie tylko do lepszego zrekonstruowania kształtu administracji związanej z zarządem ośrodków menniczych w Koronie i na Litwie, ale także do lepszego zrozumienia występowania niektórych wyobrażeń heraldycznych na emisjach pieniężnych, pochodzących z tych mennic. Uzyskane ustalenia nie oznaczają jednak, że wszystko zostało już definitywnie rozstrzygnięte. Temat ten wymaga podjęcia dalszych szczegółowych badań, a niniejsza publikacja może stanowić punkt wyjścia do ich kontynuacji.
Ze względu na ukazanie monet jako najlepszego w omawianym przedziale chronologicznym nośnika informacji podjęta została również próba przedstawienia występujących na nich herbów rodowych jako swoistego środka komunikacji społecznej. Jest to bardzo istotne zagadnienie wobec upowszechnienia i zakorzenienia się w świadomości społeczeństwa staropolskiego herbów, będących znakiem identyfikującym określone osoby oraz ich miejsce w strukturze stanu szlacheckiego. Przez umieszczenie herbów szlacheckich na państwowej monecie nie tylko przekazywano jej użytkownikom informacje o osobie odpowiedzialnej za ich jakość i produkcję menniczą, ale także wpływano na świadomość jej odbiorców – przez zawarte w tych wyobrażeniach heraldycznych zakodowane informacje. Dzięki temu doszło do zwiększenia liczby tego typu herbów w codziennym życiu dawnego społeczeństwa Korony i Litwy.”
