Piękna i smutna epopeja Legionów Polskich!

Legiony Polskie we Włoszech to jedne z najsłynniejszych polskich formacji wojskowych utworzonych na emigracji. Dziś w rocznicę śmierci generała Jana Henryka Dąbrowskiego, przypominamy ich piękną i zarazem smutną epopeję. 

Legiony Polskie zostały utworzone z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego. Napoleon był im bardziej przychylny niż Dyrektoriat, sprawujący wówczas władzę we Francji, więc Legiony zostały utworzone nie bezpośrednio przy Francji, ale przy utworzonej przez Napoleona Republice Lombardii. 9 stycznia 1797 roku Jan Henryk Dąbrowski podpisał z rządem Republiki Lombardzkiej umowę o utworzeniu Legionów Polskich.

Umundurowanie Legionów oraz sztandary miały być zbliżone do polskich, polskie były również stopnie wojskowe oraz języki komend. Ponadto Legioniści mieli do mundurów przypiętą trójkolorową kokardę, w nawiązaniu do barw francuskich z czasów rewolucji oraz napis: „Ludzie wolni są braćmi”. Dodatkowo zostało im zagwarantowane, że będą mieli prawo powrotu do Polski, kiedy rozpoczną się walki o wyzwolenie ojczyzny.

Do Legionów zostało wcielone ok. 7 tysięcy żołnierzy. W dużej mierze byli to jeńcy z armii austriackiej, którzy zostali pokonani przez Napoleona, a wcześniej zostali wcieleni do wojsk habsburskich z terenów Galicji. Dowódcy starali się rozbudzać ducha patriotycznego wśród żołnierzy, którzy często byli pochodzenia chłopskiego. Dąbrowski zniósł kary cielesne, wprowadził dla żołnierzy naukę czytania i pisania oraz starał się pogłębić ich wiedzę z historii Polski. Ponadto dał możliwość awansu żołnierzom, którzy nie pochodzili ze stanu szlacheckiego.

Niestety, Legiony Polskie początkowo nie miały okazji przysłużyć się walce o sprawę Polską. Wprawdzie część sił walczyła przeciwko Austrii, ale jednak Legioniści zostali wykorzystani głównie do walk we Włoszech. Zajęli w tym czasie m.in. Państwo Kościelne, w tym Rzym. W 1801 roku w Luneville Francja zawarła pokój z Austrią. W negocjacjach nie została podniesiona sprawa wyzwolenia Rzeczpospolitej i tym samym istnienie Legionów straciło rację bytu. Legioniści zostali wysłani do tłumienia powstania we francuskiej kolonii San Domingo (obecnie Haiti), gdzie większość z nich zginęło w walkach albo na skutek chorób tropikalnych. Jednak do dziś na Haiti żyją potomkowie polskich Legionistów, którzy zachowują choćby cień pamięci o swoich przodkach.

Nie był to jednak koniec epopei legionowej. Polacy walczyli u boku Napoleona aż do końca, tworząc różne formacje. Polscy żołnierze toczyli ciężkie boje w Hiszpanii, walczyli w Prusach i na terenie Rzeczpospolitej oraz brali udział w wyprawie Napoleona na Moskwę. Część Legionistów pozostała z Napoleonem aż do końca, walcząc w bitwie narodów pod Lipskiem czy w bitwie pod Waterloo, która zakończyła epopeję napoleońską.

Legiony Polskie we Włoszech pozostawiły jeden, najtrwalszy ślad. W 1979 roku Józef Wybicki napisał „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, który od 1927 roku stał się jako „Mazurek Dąbrowskiego” oficjalnym hymnem państwowym Rzeczpospolitej Polskiej.

Czytaj także: 6 czerwca 1973 roku pojawił się „Maluch”

Fot.: Wikimedia/Mathiasrex