Księstwo Warszawskie powstało po podpisaniu traktatów pokojowych w Tylży 7 i 9 lipca przez Cesarstwo Francuskie, Imperium Rosyjskie i Królestwo Prus. Państwo było zależne od Napoleona i powstało dzięki kompromisowi między cesarzem Francuzów a carem Rosji.
Nowe państwo objęło ziemie II i III zaboru pruskiego. Po 1809 r. i udanej wojnie z Austrią udało się do Księstwa przyłączyć III zabór austriacki i cyrkuł zamojski. Niestety ta namiastka polskiej państwowości nie posiadała dostępu do morza.
Na tronie Księstwa Warszawskiego zasiadł król Saksonii Fryderyk August I – wnuk Augusta III Sasa. 22 lipca 1807 r. Polacy otrzymali nadanie konstytucji od Napoleona. Przynosiła ona rewolucyjne zmiany na ziemiach księstwa: zrównanie obywateli wobec prawa, zniesienie poddaństwa chłopów, a także nadanie wolności osobistej. Nie zniosło to jednak obowiązku odrabiania pańszczyzny i wszelkich innych powinności.
Władzę miała sprawować szlachta z niewielką domieszką mieszczaństwa. W praktyce na najwyższych stanowiskach zasiadali magnaci i arystokraci. Monarcha posiadał władzę wykonawczą i inicjatywę prawodawczą. Dwuizbowy Sejm nie miał wiele do powiedzenia. Członkowie Rady Ministrów i Rady Stanu byli odpowiedzialni przed księciem. Na stanowisku Ministra Wojny zasiadł książę Józef Poniatowski. Rzeczywistą władzę sprawował rezydent francuski.
Administracja, wojsko i gospodarka
Księstwo podzielona na 6 departamentów i 60 powiatów, które odpowiadały administracji pruskiej. Jednak sam sposób zorganizowania administracji był wzięty z Francji. W prawie obowiązywał Kodeks Napoleona. Lekkie ożywienie przeżywał handel dzięki otwarciu się na rynki francuskie, saksońskie i rosyjskie. Kłopotem była blokada kontynentalna Wielkiej Brytanii, która hamowała handlowanie zbożem. Większość zysków trafiała na rozbudowę wojska. W 1807 r. Księstwo utrzymywało 45 tys. żołnierzy, a w 1812 100 tys. Obciążeniem było także utrzymywanie wojska francuskiego stacjonującego w Księstwie Warszawskim. Dodatkowo Polaków obciążono tzw. sumami bajońskim.
Schyłek Księstwa
W 1812 r. miała miejsce wielka wyprawa Napoleona na Imperium Rosyjskie. Wzięło w niej udział 100 tys. polskich żołnierzy. Wojna zakończyła się klęską Napoleona i odwrotem. Do Księstwa Warszawskie wkroczyły wojska rosyjskie, co oznaczało kres istnienia namiastki państwowości polskiej. Aleksander I – car Rosji – ściągał wysoką kontrybucje wojenną z kraju. Prawnie Księstwo przestało istnieć w wyniku porozumień zawartych na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Początkowo Anglia chciała odtworzenia Królestwa Polskiego (samodzielnego), lecz sprzeciwiali się temu zaborcy. Powrót Napoleona z Elby zmusił mocarstwa do szybszego zawarcia porozumienia.
3 maja 1815 r. podzielono Księstwo Warszawskie między Rosję, Prusy i Austrię. Aleksander I otrzymał środkową i wschodnią część księstwa przez co stworzył Królestwo Polskie, którego sam został władcą. Prusy otrzymały Wielkie Księstwo Poznańskie i ziemie chełmińską, a Austriacy okręg Wieliczki. Dodatkowo utworzono Rzeczpospolitą Krakowską – państwo, nad którym piecze sprawowali zaborcy.
Czytaj także: 443. rocznica śmierci ostatniego Jagiellona na tronie Polski – Zygmunta Augusta
Fot.: Napoleon nadaje konstytucję Księstwu Warszawskiemu – obraz Marcello Bacciaralliego/commons.wikimedia.org
