Jak ZSRR i III Rzesza dogadały się w sprawie podziału Polski. MSZ publikuje nieznane dokumenty

Ministerstwo Spraw Zagranicznych opublikowało na swojej stronie mało znane dokumenty związane z agresją ZSRR na Polskę z 17 września 1939 r., między innymi mapę z ostatecznym określeniem podziału obszarów Polski z podpisem Józefa Stalina i Joachima von Ribbentropa, polsko-radziecki pakt nieagresji z 25 lipca 1932 r., deklarację o niestosowaniu przemocy między Polską a Niemcami z 26 stycznia 1934 r. czy instrukcję ministra spraw zagranicznych Józefa Becka dla polskiego ambasadora w Moskwie.

Wojska ZSRR przekroczyły wschodnią granicę Polski na podstawie tajnego protokołu do niemiecko-radzieckiego paktu o nieagresji z 23 sierpnia 1939 r., zwanego od nazwisk podpisujących go ministrów spraw zagranicznych układem Ribbentrop-Mołotow. Konsekwencją sojuszu dwóch zbrodniczych totalitaryzmów był rozbiór osamotnionej Polski. Żołnierze Armii Czerwonej, łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji, od razu przystąpili do zajmowania terenów wytyczonych na mapie, która stanowiła aneks niemiecko-radzieckiego układu. Nad ranem 17 września 1939 r. zastępca ministra spraw zagranicznych ZSRS Mołotowa Władimir Potiemkin przedstawił polskiemu ambasadorowi w Moskwie Wacławowi Grzybowskiemu notę informującą o upadku państwa polskiego, nieistnieniu najwyższych organów władzy i wynikającej stąd konieczności ochrony życia i mienia ludności Zachodniej Ukrainy i Białorusi. Polski ambasador odmówił przyjęcia noty. Krok ten poparł minister spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej – Józef Beck, który w tym czasie, wraz z akredytowanym w Warszawie korpusem dyplomatycznym, przebywał już w miejscowości Kuty, w drodze do granicy z Rumunią.

Nowe granice

Czytaj także: Geostrategia, czas na radykalne zmiany

ZSRR było ponaglane przez III Rzeszę w sprawie zajęcia obszarów uznanych w pakcie Ribbentrop-Mołotow za strefę interesów. Stalin zwlekał, czekając na to, jak zachowają się Wielka Brytania i Francja. Jednocześnie trwały ukryte przygotowania do agresji. Po stronie polskiej granicy z ZSRS, liczącej ponad 1400 km, strzegły jedynie przerzedzone oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza. Granica pomiędzy ZSRS a III Rzeszą przebiegać miała odtąd wzdłuż linii rzek San-Bug-Narew-Pisa. Sowieci i Niemcy ustalili również, iż „nie będą na swoich terenach tolerować żadnej polskiej agitacji, która przenikałaby na terytorium drugiej strony. Wszelkie próby takiej agitacji na ich terenach będą likwidowane, a obie strony będą się informowały wzajemnie o podejmowanych w tych celach środkach”.

>> Czytaj także:  75. rocznica zbrojnej agresji ZSRR na Polskę

Radziecka agresja przyśpieszyła klęskę militarną polskich wojsk w kampanii wrześniowej, a nowa sytuacja strategiczna przesądziła o losach Polski. ZSRR zgarnął obszar o powierzchni ponad 190 tys. km kw. z ludnością liczącą ok. 13 mln. Prof. A. Paczkowski w „Czarnej księdze komunizmu.  Zbrodnie, terror, prześladowania” pisze:

Uważa się, że w ciągu niespełna dwóch lat władzy sowieckiej na ziemiach zabranych Polsce represjonowano w różnych formach – od rozstrzelania, poprzez więzienia, obozy i zsyłki, po pracę przymusową – ponad 1 milion osób. Nie mniej niż 30 tysięcy osób zostało rozstrzelanych, a śmiertelność wśród łagierników i deportowanych szacuje się na 8 – 10 %, czyli zmarło zapewne 90 – 100 tysięcy osób.

Mało znane dokumenty

Materiały opublikowane przez MSZ pochodzą z Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Archiwum Akt Nowych, Archiwum MSZ Niemiec (Politische Archiv des Auswärtigen Amts), Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego oraz Hoover Institution Archives. Poniżej publikujemy kilka z nich, a cała galeria dostępna jest tutaj.

Źródlo/Fot.: msz.gov.pl