3 stycznia 1892 urodził się John Ronald Reuel Tolkien

3 stycznia 1892 roku urodził się w Bloemfontein w Oranii ( dzisiejsze RPA, dawne państwo burskie)  John Ronald Reuel Tolkien. Dziś od tamtego dnia mija 122 lat. Przez ten okres Tolkien stał się ikoną światowej fantastyki i jednocześnie jednym z jej prekursorów. Stworzył niepowtarzalny świat nazwany Śródziemiem, który do dziś zachwyca i fascynuje. Jeżeli ktoś chciałby tego człowieka konieczne określić jednym słowem, śmiało mógłby rzec – geniusz.

J. R. R. Tolkien zmienił świat. Dziś każdy debiutujący pisarz literatury fantasy musi zmierzyć się z jego legendą, ponieważ praktycznie zawsze ktoś postanowi go z nim porównać. Mimo, że aktualnie tego typu ambitna proza nie jest popularna, jego działa cieszą się niesłabnącą estymą czytelników. Prawdopodobnie, nie ujmując w żaden sposób kunsztowi pisarza, dzieje się tak w związku z hollywoodzkimi ekranizacjami jego książek. Pod koniec grudnia 2013 miała miejsce premiera drugiej części Hobbita. Niewątpliwie duch Tolkiena, mimo pewnych modyfikacji fabuły, króluje w filmach Petera Jacksona i zaraża kolejne osoby, które następnie postanawiają sięgnąć po oryginał, po książkę. I co taka osoba w niej znajdzie?

Znajdzie świat, który Tolkien nazwał Śródziemiem. Nazwą tę wywiódł z pism anglosaskiego pisarza religijnego Cynewulfa. Oto rzeczony fragment:

Ogrom świata, który stworzył Tolkien zachwyca. Czytając stajemy w obliczu świata gotowego, zwartego i w miarę czytania oczywistego. Nie dziwią nas ani elfy, ani krasnoludy, ani nawet pasterze drzew – Enty. Może się wręcz wydawać, że uniwersum, które wykreował Tolkien jest bardziej rzeczywiste od realnego. Postacie stworzone przez pisarza swobodnie mogłyby żyć wśród nas jako ludzie, śmiało możemy się z nimi utożsamiać i na nich wzorować. Podział na dobro i zło jest bardzo klarowny. Zło jest złe, dobro jest dobre. W czasach próby nie ma szarości. Wiadomo, że wszyscy błądzą, także tolkienowskie postacie, jednakże w ostatecznym rozrachunku każdy czytelnik wie kogo czyny trzeba podziwiać, a jakich należy się wystrzegać. Nawiązania do religii chrześcijańskie momentami są oczywiste, ale czasem kryją się za woalem genialnej prozy autora. Moment stworzenia Śródziemia, obraz Morgotha, a potem Saurona czy też Valinor jako ziemia obiecana to ewidentne analogie. Trudniej jest z odczytaniem roli Gandalfa, czy też sensu wędrówki Drużyny Pierścienia jeżeli chodzi o choćby Władcę Pierścieni. Jednak osoba uznająca się za oczytaną nie powinna mieć z tym problemu.

Tak to już by­wa, że kiedy człowiek ucieka przed swoim strachem, może się prze­konać, że zdąża je­dynie skrótem na je­go spotkanie.

Tolkien pisząc swoje książki, powołał do życia oryginalną mitologię. Stworzył historię Śródziemia, tradycje w nim panujące, a nawet języki, którymi posługiwały się różnorodne rasy w nim żyjące. Wszystko to połączył jednocześnie w jedną, spójną całość. Był zdecydowanie perfekcjonistą, poszczególne historie posiadają wiele wariantów rozstrzygnięć w ich kulminacyjnych momentach. Języki posiadają własną unikatową gramatyką i są ze sobą powiązane różnymi prawidłami tak jak i w świecie realnym. Tradycje Śródziemia to piękne nawiązanie do rycerskiego etosu Średniowiecza. Honor, przyjaźń i lojalność grają tutaj pierwszoplanową rolę. Dominują uniwersalne prawdy, które dla większości mieszkańców Śródziemia są wręcz naturalne. Nie ma relatywizmu, jest absolutyzm. Zło zawsze przegrywa bo taka jest kolej rzeczy, a triumfuje dobro i prawda. Tego właśnie brakuje mi w dzisiejsze literaturze – oczywistości. Przyjęło się, że im bardziej coś jest zagmatwane i skomplikowane to jest po prostu lepsze od tego co proste i oczywiste. Wydaje mi się, że to nie zawsze bynajmniej jest prawda. Są sprawy i sytuacje, które nie mogą być rozwiązywane drogą kompromisu. W Śródziemiu niewielu próbuje się porozumieć z siłami zła, a jeżeli ktoś już to robi, to oznacza to, iż sam już zszedł na złą drogę. Ze złem się walczy, a nie dyskutuje.

Wielu żywych zasłużyło na śmierć, a cza­sem umierają ci, którzy zasłużyli na życie. Pot­ra­fisz im je za­pew­nić? Nie sądź i nie uśmier­caj tak pochopnie.

Reasumując do książek Tolkiena zajrzeć po prostu warto, nie, do książek Tolkiena zajrzeć po prostu trzeba. Każdy powinien odnaleźć w nich coś dla siebie,  żeby nie powiedzieć – cząstkę siebie. Odkrywanie jego twórczości to przygoda, która zostawia na człowieku piętno do końca życia. Kto raz rozsmakuje się w jego prozie, zawsze będzie do niej wracał. Warto się zatrzymać choćby na chwilę, a najlepiej na dłużej, by zapoznać się z Władcą Pierścieni, Hobbitem czy Silmarillionem. Niektórzy mogą zapytać: Skoro dziś jest rocznica urodzin Tolkiena to dlaczego nie ma tutaj długiego wywodu traktującego o jego życiorysie? Wydaje mi się, że J. R. R Tolkien wolałby abyśmy zapoznali się w pierwszej kolejności z prawdami, które chciał przekazać ludziom, a nie z faktografią jego życia. Ewentualny życiorys i ciekawostki z życia Tolkiena ukażą się jednak już niedługo na naszym portalu, dlatego polecam uważnie śledzić fanpage jak i samą stronę.

Nie powiem: Nie płaczcie,

bo nie wszystkie łzy są złe.

fot. oksford.co.uk i Banita