11 sierpnia 1944 r. w Lasocinie została powołana najsłynniejsza i najliczniejsza jednostka partyzancka NSZ na Kielecczyźnie – Brygada Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych. Przemierzając na Zachód walczyła przeciw dwóm wrogom – nazistowskim Niemcom i sowieckiej Rosji, zwalczając także lokalnych komunistów, bandy rabunkowe i zdrajców.
Geneza powołania Brygady Świętokrzyskiej NSZ jest skomplikowana. Działacze narodowego podziemia zbrojnego liczyli na to, że istnienie dużej formacji partyzanckiej uchroni wchodzące w jej skład mniejsze oddziały przed włączeniem do Armii Krajowej w czasie masowej mobilizacji do akcji „Burza”, skutkujące dekonspiracją przed Armią Czerwoną. Po falach aresztowań przez wkraczających Sowietów zdecydowano o rozbudowie konspiracji na terenach znajdujących się pod okupacją niemiecką. Utrzymanie w polu licznej jednostki miało również znaczenie z powodów prestiżowych i propagandowych, co wiązało się z aspirowaniem przez Narodowe Siły Zbrojne do rangi drugiej po AK siły zbrojnej w polskim podziemiu niepodległościowym. Niezwykle ważne było także przeciwdziałanie mobilizacji i akcji dezinformacyjnej prowadzonej przez komunistów pod szyldem Armii Ludowej. W celu wzmocnienia sił, skierowano do ziemi kieleckiej wolne rezerwy kadrowe i zaopatrzeniowe, pozostające w gestii NSZ.
Czytaj także: 15-16 sierpnia 2015: Pielgrzymka Narodowych Sił Zbrojnych do Krzeszowa [ZAPROSZENIE]
Czytaj także: Antoni Szacki „Bohun” - dowódca Brygady Świętokrzyskiej NSZ urodził się 115 lat temu!
Koncentracja oddziałów
Kwiecień i maj 1944 r. były miesiącami intensywnego szkolenia oddziałów partyzanckich NSZ, komuniści rozpoczęli bowiem napady w terenie mające na celu wymordowanie narodowców. Równocześnie nadszedł ściśle tajny rozkaz Komendanta Głównego NSZ płk dypl. Tadeusza Kurcyusza „Żegoty” do Komendy V Okręgu, polecający rozformowanie oddziałów leśnych NSZ i przejście do bardzo ścisłej konspiracji, ponieważ zmienia się w Polsce okupacja niemiecką na sowiecką. W Górach Świętokrzyskich większość partyzantów była zdekonspirowana. co znacznie utrudniało możliwość ich zamelinowania, ponadto teren był mocno nasycony przez działaczy komunistycznych – sowieckich i „polskich”, którzy w krótkim czasie mogliby wymordować żołnierzy rozproszonych. Istniało także niebezpieczeństwo, że partyzanci NSZ – czując się bezpieczniej w zgrupowaniu – opuściliby własne szeregi wstępując do oddziałów leśnych innych organizacji. Argumenty te przekonały Komendanta Głównego NSZ, który polecił ostatecznie pozostawić oddziały na Kielecczyźnie w dotychczasowej formie. Były one przede wszystkim bazą dla wszystkich zdekonspirowanych członków NSZ. a także siłą przeciwdziałającą terrorowi gestapo i komuny. Wobec wzmożonych akcji komunistów przeciw NSZ, Komenda Okręgu V Kielecko-Radomskiego zarządziła koncentrację oddziałów. Rozkazem ppłka Olgierda z 30 czerwca 1944 r. został utworzony 204 Pułk Piechoty NSZ Ziemi Kieleckiej, w skład którego weszły oddziały „Bema” i „Dymszy” z Okręgu Kieleckiego, „Żbika” i „Łosia” z Okręgu Częstochowskiego i „Stepa” z Okręgu Lubelskiego, dowódcą mianowano mjr. Eugeniusza Kernera „Kazimierza”. 8 sierpnia 1944 r. do 204. PP dołączył oddział „Bohuna”. Miejscem postoju narodowców był dworek w Lasocinie, w północnej części powiatu włoszczowskiego. Rozkazem specjalnym nr 3 z 11 sierpnia 1944 r. Komendy Okręgu Kielecko – Radomskiego NSZ, podpisanym przez dowódcę mjr. Olgierda Mirskiego, a przygotowanym przez jego sztab z „Bohunem” na czele, została zorganizowana na terenie tego okręgu „większa jednostka taktyczna”.
11 sierpnia 1944 r. w Lasocinie powstała Brygada Świętokrzyska NSZ. W jej skład weszły wszystkie oddziały bojowe NSZ z Okręgów V, VII (dawny III – Lubelski), VIII (dawny IV – Częstochowski) oraz wymagający ukrywania się członkowie NSZ z Okręgu I – Warszawskiego. BŚ tworzył kilkusetosobowy 204 PP mjr Eugeniusza Kernera, a w nim oddziały (później kompanie): por. „Stepa” (z Okręgu III – Lubelskiego), por. „Żbika” (powstał we wrześniu 1943 r. na terenie pow. włoszczowskiego), pchor. „Dymszy” (pow. Opatowski?), por. „Bema” (powstał w lutym 1944 na terenie pow. stopnickiego), pchor. „Łosia” (z terenu pow. pińczowskiego) oraz ppor. „Boppa” (poprzednio zast. dowódcy w oddziale por. „Bema”) – nowo powstały z pozostałych żołnierzy i ochotników NSZ. Pułk ten został uzupełniony grupą ok. 300 żołnierzy z pow. Kielce – Północ, którzy dołączyli 8 sierpnia wraz z oficerami ze sztabu Okręgu V. Początkowo Brygada liczyła ok. 850 żołnierzy, w tym ok. 50 oficerów, zgrupowanych w dawnym 204 PP i nowym 202 PP, każdy po dwa bataliony, składające się z 3 kompanii, oddziałów towarzyszących i sztabu. Dowódcą został Antoni Szacki „Bohun”, a jego zastępcą Władysław Marcinkowski ps. „Jaxa”
Czytaj także: Bohaterski życiorys Władysława Marcinkowskiego ps. „Jaxa”
Cele polityczne i militarne
Dowództwo NSZ wychodziło z założenia, że Polska ma dwóch wrogów – nie tylko nazistowskie Niemcy, ale i sowiecką Rosję. Powołana Brygada walczyła z dywersyjnymi oddziałami komunistycznymi AL i sowieckimi, a szczególnie chroniąc ludność przed morderstwami i grabieżami grup komunistycznych oraz represjami i pacyfikacjami prowadzonymi przez oddziały niemieckie. Operacje te były prowadzone z dużym rozmachem i bardzo efektywnie, co przyczyniło się do znacznego zmniejszenia liczebności grup komunistycznych i ich aktywności na Kielecczyźnie. Do ważniejszych bitew należą starcia pod Zagnańskiem 28 sierpnia 1944 r. czy pod Cacowem 20 września 1944 r., gdzie oddziały Brygady odparły atak silnego oddziału żołnierzy Luftwaffe wzmocnionego przez około stu żandarmów, którzy ponieśli przy tym duże straty. 8 sierpnia 1944r. miała miejsce bitwa pod wsią Rząbiec, gdzie rozbito zgrupowanie AL Tadeusza Grochala ps. „Tadek Biały” i desant sowieckiego wywiadu wojskowego pod dowództwem Iwana Karawajewa z podporządkowaną mu grupą dezerterów z Ostlegionen, ochotniczych formacji wojskowych złożonych z obywateli sowieckich.
Marsz na Zachód do wojsk amerykańskich i brytyjskich
Wobec przemieszczającej się do Polski ofensywy komunistycznej rozpoczętej 13 stycznia 1945 r. Brygada dostała rozkaz wycofania się z Kielecczyzny. By uniknąć sowieckich represji, opuściła Świętokrzyskie i przez Śląsk udała się do Czech, prowadząc swój Marsz na Zachód, obfity w walki przeciw obu okupantom.
Czytaj także: Rocznica Marszu na Zachód Brygady Świętokrzyskiej NSZ
5 maja 1945 r. przebywając w czeskiej miejscowości Holiszów, żołnierze NSZ wyzwolili tamtejszy niemiecki obóz koncentracyjny (filia KL Flossenbürg) uwalniając ok. tysiąc więzionych w nim kobiet: 400 Francuzek, 280 Żydówek, 167 Polek oraz Czeszki, Holenderki, Belgijki, Rumunki, Jugosłowianki. Dwa dni później dowódca Brygady spotkał się z dowódcą amerykańskiej 2. Dywizji Piechoty w miejscowości Staňkov. Amerykanie, biorąc pod uwagę dostarczone informacje i walki Brygady przeciwko Niemcom, uznali ją za jednostkę aliancką i stanowisko to konsekwentnie podtrzymywali, pomimo licznych nacisków sowieckich. Brygada została podporządkowana 2. Dywizji Piechoty i przez pewien czas działała jako jej jednostka.
Niepokonani!
Ten niewątpliwie śmiały wyczyn, jakim był Marsz Brygady Świętokrzyskiej NSZ, uratował życie ponad 1000 młodych patriotów, którzy w przypadku aresztowania przez komunistyczną bezpiekę podzieliliby niechybnie los tysięcy im podobnych. Większość opowieści o Żołnierzach Wyklętych to historie pisane przez pryzmat ich tragicznego życia – stalinowskich katowni, tortur, polowania na ostatnich partyzantów w lasach. Niezwykły potencjał historii Brygady Świętokrzyskiej NSZ i to, co wyróżnia jej dzieje spośród setek polskich bohaterskich opowieści, można określić w prostym wniosku:
IM SIĘ NAPRAWDĘ UDAŁO.
Źródło/Fot.:
Antoni Szacki „Byłem dowódcą Brygady Świętokrzyskiej NSZ”,
Wojciech Muszyński „Duch Młodych”,
Elżbieta Cherezińska „Legion”,
commons.wikimedia,org
