Wczoraj w Wilnie i na Wileńszczyźnie rozpoczęły się uroczystości ponarskie. Głównym ich organizatorem jest ogólnopolskie Stowarzyszenie Rodzina Ponarska zrzeszające około 100 osób. Uroczystości mają upamiętnić ofiary zbrodni niemieckiej, w której współuczestniczyły oddziały litewskiej policji.
W latach 1941–1944 w lesie w Ponarach Niemcy, wspomagani przez ochotnicze litewskie oddziały policji Ypatingasis būrys, rekrutujące się głównie spośród szaulisów – członków Związku Strzelców Litewskich, wymordowali tu ok. 100 tys. osób. Wśród ofiar większość stanowili Żydzi, ale dużą grupą – do 20 tysięcy – byli także Polacy, ważne osobistości inteligencji wileńskiej i żołnierze Armii Krajowej.
Celem Stowarzyszenia Rodzina Ponarska jest upowszechnianie wiedzy o zbrodni ponarskiej i ocalenie jej od zapomnienia. Prezesem Stowarzyszenia jest urodzona w Wilnie Maria Wieloch. Uroczystości potrwają do soboty, 26 września.
Czytaj także: Powstańcy na profilowe!
Przywrócić Ponary narodowej pamięci
– Pragniemy, by każdy Polak odwiedzający Wilno pamiętał nie tylko o Ostrej Bramie, ale także o Ponarach. Warto zobaczyć doły, w których spoczęło tak wielu przedstawicieli polskiej elity, oddać należną im cześć – powiedziała w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Maria Wieloch.
Na początku wojny oddziały armii sowieckiej wykopały sześć 10-metrowych dołów. Planowano stworzenie tam bazy paliw płynnych dla pobliskiego lotniska. Nawet je wybetonowano.
– Gdy wkroczyli Niemcy, to uznali, że jest to idealne miejsce, żeby dokonać eksterminacji Żydów, Polaków i przedstawicieli innych narodowości. Ponary jako miejsce historyczne nie jest dość znane. Zamierzamy podobne uroczystości organizować co roku. Mam nadzieję, że sytuacja będzie się poprawiać, że będzie tu przyjeżdżać coraz więcej ludzi i będzie ono coraz bardziej znaczące. Ponary powinny istnieć w świadomości narodowej — powiedziała M. Wieloch.
Niewygodna historia powraca na Litwie
Jeszcze do niedawna o wydarzeniach, które miały tu miejsce w latach 1941-1944, prawie się nie mówiło. Teraz Ponary coraz częściej są kojarzone z tragicznym mordem. W czasie 20 lat istnienia Stowarzyszenia i dzięki jego staraniom powstało kilkadziesiąt tablic upamiętniających ofiary w Ponarach, wzniesiono wiele pomników, uruchomiona została strona internetowa, nadal zbierane są informacje oraz materiały pozwalające na dokonywanie kolejnych wpisów o zamordowanych na tablicy upamiętniającej rozstrzelanych Polaków.
W ramach obchodów wczoraj do Wilna z 4-dniową wizytą przybyła 30 osobowa grupa. Większość stanowią członkowie Stowarzyszenia. Są też przedstawiciele Związku Sybiraków oraz Rodziny Katyńskiej z całej Polski. Dziś odbędzie się konferencja Zbrodnia Ponarska w Domu Kultury Polskiej oraz złożenie kwiatów pod Tablicą Ponarską.
Goście będą zwiedzać Wilno. Pójdą do Muzeum Ludobójstwa, złożą kwiaty pod murem więzienia na Łukiszkach. Oddadzą hołd ofiarom zbrodni. Zaplanowane jest zwiedzenie Kompleksu Memorialnego w Parku Skupienia w Tuskulanach – miejscu śmierci ponad 30 żołnierzy AK. W piątek zaplanowane jest Spotkanie Stowarzyszenia Rodzina Ponarska ze społecznością Wileńszczyzny w Centrum Kultury w Niemenczynie.
Ludobójstwo ponarskie
Między lipcem 1941 a lipcem 1944 roku w ponarskim lesie zgładzono 20 tys. przedstawicieli polskich elit, profesorów uniwersytetu, naukowców, żołnierzy AK, księży. Wśród ofiar było także wielu studentów i działaczy młodzieżowej organizacji konspiracyjnej Związek Wolnych Polaków. Eksterminacja objęła też Cyganów, Tatarów, rosyjskich staroobrzędowców, ludność ruską. Miejsce to przez lata było zapomniane i nie funkcjonowało w świadomości Polaków. Dopiero działalność i publikacje Helena Pasierbska wraz ze Stowarzyszeniem Rodzina Ponarska ukazały światu prawdę o zbrodni w podwileńskiej miejscowości.
Ofiary przywożono pociągami lub ciężarówkami (czasem transportami pieszymi), rozstrzeliwano i grzebano w niedokończonych zbiornikach paliwa. Świadkiem zbrodni był pisarz Józef Mackiewicz, który w 1945 opublikował tekst Ponary-Baza, a także dziennikarz Kazimierz Sakowicz, którego zapiski z obserwowanych zbrodni w Ponarach wydano w 1998.
PROGRAM UROCZYSTOŚCI PONARSKICH
24 września, czwartek
10.00-11.00 – Złożenie kwiatów pod tablicą prof. Kazmierza Pelczara na Zarzeczu oraz na grobie Henryka Pilścia na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie.
14.00 – Msza święta, apel pamięci, złożenie kwiatów w Kwaterze Polskiej w Ponarach.
17.30-19.30 – Konferencja Zbrodnia Ponarska w Domu Kultury Polskiej. Wykład Piotra Szubarczyka, wystąpienia gości, złożenie kwiatów pod Tablicą Ponarską.
25 września, piątek
11.00-12.00 – Zwiedzenie Kompleksu Memorialnego w Tuskulanach.
15.00-16.00 – Złożenie kwiatów i zapalenie zniczy w Zułowie pod Stelą i Dębem Ponarskim oraz tablicą pamiątkową Marszałka Józefa Piłsudskiego.
17.00-18.30 – Spotkanie ze społecznością Wileńszczyzny w Domu Kultury w Niemenczynie.
26 września, sobota
Dożynki rejonu wileńskiego w Pikieliszkach.
18.00 – Msza święta w intencji Ofiar Zbrodni Ponarskiej w kościele św. Ducha w Wilnie.
Źr.: kurierwilenski.lt
Fot.: Aleksander Furtak – tablica ponarska w DKP w Wilnie
