147 lat temu tron objął Franciszek Józef

Franciszek Józef (1830-1916), cesarz Austrii to jeden z najbardziej znanych władców europejskich. Zasłynął m.in. romantyczną miłością do Elżbiety Wittelsbach (Bawarskiej) zwanej Sisi. Tron objął w sumie przypadkowo, a zasiadał na nim blisko 70 lat. 2 grudnia mija 147. rocznica objęcia przez niego tronu Austrii. 

Młodość

Franciszek Józef Habsburg (Habsburg-Lotaryński) urodził się 18 sierpnia 1830 roku w pałacu Schonbrunn koło Wiednia. Był synem arcyksięcia Franciszka Karola, brata cesarza Ferdynanda I, a więc wnukiem pierwszego cesarza Austrii Franciszka I,  oraz Zofii Wittelsbach. Nie był przeznaczony do rychłego objęcia tronu, ale brano go pod uwagę. Nauczono go języków (niemiecki, węgierski, ponoć umiał kilka słów po polsku). Przeszedł też szkolenie wojskowe, stąd bardzo często portretowano (a później i fotografowano) w mundurze. Okazję do objęcia tronu przysporzyła Wiosna Ludów.

Objęcie tronu

Wiosną 1848 roku wybuchła w Wiedniu rewolucja, która była częścią tzw. Wiosny Ludów. Lud wiedeński postulował reformy oraz usunięcie niepopularnego kanclerza Klemensa Lothara Metternicha. W marcu 1848 roku Metternich stracił stanowisko. 25 kwietnia Ferdynand I zw. Dobrotliwym (choć adekwatny byłby przydomek Obłąkany lub Szalony) nadał Austrii konstytucję. Nie uspokoiło to sytuacji. Cesarz schronił się w Insbrucku. Nowy kanclerz Felix Schwarzenberg oraz żona Ferdynanda I-Maria Anna namawiali go na abdykację. Naturalnym sukcesorem był Franciszek Karol. Postanowiono, że tron obejmie osoba niezwiązana ze starym układem. Padło na Franciszka Józefa. 2 grudnia 1848 roku Ferdynand I abdykował, a na tronie zasiadł młody cesarz, nie jako spodziewany Franciszek II, ale jako osoba o czystej karcie-Franciszek Józef.

Panowanie

Franciszek Józef panował 68 lat. Postaram się krótko wymienić najważniejsze wydarzenia długiego panowania cesarza. Pierwsze cztery lata upłynęły mu na stłumieniu rewolucji.  W 1849 roku rozwiązał parlament austriacki . Do pomocy w tłumieniu powstania węgierskiego wezwał Rosjan. Iwan Paskiewicz do jesieni 1849 roku stłumił bunt. Patent sylwestrowy z 1851 roku likwidował ustępstwa konstytucyjne oraz przywracał rządy absolutne. 18 lutego 1853 doszło do zamachu na cesarza, a w dziękczynieniu za uratowanie życia Franciszek Józef wzniósł w Wiedniu tzw. Kościół wotywny. Wystąpił przeciwko Rosji w wojnie krymskiej, a okupacja m.in. Mołdawii była bardziej kosztowna niż wyniosły realne korzyści. Koła konserwatywne zablokowały plany federalizacji monarchii habsburskiej (1861), cesarz ograniczył uprawnienia poszczególnych parlamentów krajowych. Upadł również utworzony po Kongresie 1815 roku Związek Niemiecki, w którym honorowo przewodził. Utracił Wenecję. To skutkowało reformami. W 1867 roku powstały dualistyczne Austro-Węgry, a 8 czerwca tegoż roku został koronowany koroną św. Stefana „apostolskim królem Węgier”. Nadał autonomię Galicji. W wojnie francusko-pruskiej neutralny. Lata 1872-1873 to zbliżenie z Niemcami i Rosją. Okupując biedną Bośnię skierował na siebie gniew południowych Słowian, a gdy Rosja opowiedziała się w obronie prawosławnych to podpisał w 1879 roku traktat z Niemcami. Od 1882 po dołączeniu Włoch zwano go Trójprzymierzem i odegrał istotną rolę w I wojnie światowej. W 1903 roku jako ostatni złożył podczas konklawe, przez biskupa krakowskiego kardynała Puzynę, ekskluzywę, co zablokowało kandydaturę kardynała Rampolli, a papieżem został kard. Sartro jako Pius X. W 1908 roku obchodził 60. rocznicę panowania z udziałem m.in Edwarda VII z Wielkiej Brytanii i cesarza Niemiec Wilhelma II. Podniosło to prestiż zależnego i podległego Niemcom monarchy. Jesienią 1908 anektował Bośnię i Hercegowinę. 28 czerwca 1914 w Sarajewie został  zastrzelony następca tronu Franciszek Ferdynand. 28 lipca wypowiedział Serbii wojnę, co skutkowało wybuchem konfliktu mocarstw. Pod koniec życia planował zawrzeć traktat z Ententą, gdyż przewidywał, że wojna skończy się dla monarchii katastrofą i zagładą. Pokój chciał zawrzeć za wszelką cenę, skoro powiedział:

Monarchia idzie na dno, ale przynajmniej z honorem

Pod koniec życia 5 listopada 1916 roku Franciszek Józef wydał dokument proklamujący państwo polskie pod opieką Austro-Węgier i Niemiec. Zmarł 21 listopada w Schonrbrunn, czyli tam, gdzie się urodził. Pochowany w cesarskiej krypcie w kościele kapucynów w Wiedniu.

Sissi oraz kwestia następstwa

Zofia Wittelsbach szukała małżonki dla syna wśród córek swojego kuzyna Maksymiliana Wittelsbacha. Pierwotnie Franciszek Józef miał poślubić Helenę, ale zapałał uczuciem do młodszej z córek-Elżbiety. Po uzyskaniu dyspensy papieskiej ślub zawarto 24 kwietnia 1854 roku w wiedeńskim kościele Augustianów. Małżeństwo z Sissi było udane, doczekali czwórki dzieci: Rudolfa, Zofię, Gizelę, Marię Walerię. 10 września 1898 roku Sissi została zasztyletowana w Genewie. Franciszek Józef głęboko to przeżył. Kolejny ciosem było zagadkowe samobójstwo arcyksięcia Rudolfa. Następcą uczynił swego brata Karola Ludwika, a po jego śmierci bratanka Franciszka Ferdynanda. Po jego śmierci we wspomnianym zamachu Franciszek Józef następcą mianował kolejnego bratanka-Karola, który po jego śmierci objął tron jako Karol I ( na Węgrzech Karol IV, w Czechach Karol III).

źr. Grodziski S., Franciszek Józef, Wrocław 1983.

fot. commons. wikimedia.org

Czytaj również: 185 LAT TEMU WYBUCHŁO POWSTANIE LISTOPADOWE!