73 lata temu, 8 czerwca 1940 roku polski okręt podwodny ORP Orzeł nie powrócił planowo do brytyjskiego portu, po czym został uznany za utracony.
23 maja 1940 o godzinie 23 „Orzeł” wypłynął na swój kolejny patrol na Morze Północne. Skierowany został w rejon na zachód od wylotu Skagerraku, pomiędzy wschodnim wybrzeżem Szkocji a południowym wybrzeżem Norwegii i prawdopodobnie znalazł się w wyznaczonym sektorze 25 maja. O dalszych losach okrętu nic nie wiadomo. 1 czerwca radiostacja bazy nadała rozkaz przejścia okrętu po zachodzie słońca do sąsiedniego sektora. 2 czerwca nadano rozkaz, w którym „Orzeł” miał przydzielony od 4 czerwca nowy rejon patrolowania. Było to blisko wylotu Skagerraku na Morze Północne, w prostej linii o 120 mil morskich na południe od portu norweskiego Egersund i 70 mil na zachód od wybrzeża duńskiego, na wysokości Aalborg. Następnego dnia nadano z bazy Rosyth następny rozkaz dla „Orła” polecający 6 czerwca o godzinie 22:00 zakończyć patrol i obrać kurs powrotny. Termin przyjścia do Rosyth wyznaczono na dzień 8 czerwca rano. Okręt nie pojawił się jednak w wyznaczonym czasie, nie nadał też sygnału wyjaśniającego powstałe opóźnienie. W tym dniu o godz. 12:12 w południe nadany został z Rosyth jeszcze jeden rozkaz, z zapytaniem o aktualną pozycję „Orła”. Rozkaz ten pozostał jednak, jak i wszystkie poprzednie, bez odpowiedzi. Ostatecznie 11 czerwca, po trzech dniach od planowanego powrotu Polska Marynarka Wojenna w Wielkiej Brytanii oficjalnie potwierdziła stratę okrętu poprzez podanie komunikatu o następującej treści – „Z powodu braku jakichkolwiek wiadomości i niepowrócenia z patrolu określonym terminie – okręt podwodny Rzeczypospolitej Polskiej Orzeł uważać należy za stracony”. Następnego dnia Brytyjczycy wystosowali do Polskiej Marynarki Wojennej list, w którym pochwalili i wysoko ocenili wojenną działalność „Orła”, czym wyrazili swój żal dotyczący straty jednostki – „Dzielność i wydajność, które towarzyszyły Orłowi przy wykonywaniu jego służby, zasługują na najwyższą pochwałę, a rola, jaka przypadła okrętowi, była bardzo wartościowym udziałem w wysiłku wojennym sprzymierzonych”.
Przypuszczalnie zatonął pomiędzy 24 maja, a 1 czerwca. Najprawdopodobniej 25 maja – wówczas brytyjskie stacje podsłuchowe usłyszały silny wybuch na 57° szerokości północnej i 3°40′ długości wschodniej, w rejonie, gdzie znajdował się okręt. Najbardziej prawdopodobne hipotezy na temat przyczyn tragedii – pierwsza mówi, że wszedł na nowo postawione pole minowe, o którym nie zdążono go poinformować, druga sugeruje, że okręt został zatopiony przez bombę lotniczą, gdyż w tym okresie, według przechwyconego przez Anglików komunikatu radiowego, niemiecki samolot zatopił na Morzu Północnym aliancki okręt podwodny. Jeszcze inna mówi, że „Orzeł” został omyłkowo zatopiony przez aliancki, holenderski okręt podwodny, zaś cały ten incydent został zatuszowany przez władze brytyjskie z obawy przed reakcją polskich władz i żołnierzy. Jednak żadna z tych hipotez nie została potwierdzona, z uwagi, iż do tej pory wraku „Orła” nie odnaleziono mimo wielu poszukiwań.
Charakterystyka – ORP Orzeł, polski okręt podwodny zbudowany w stoczni De Schelde w Holandii. Środki na budowę pochodziły w części ze składek społeczeństwa przeznaczonych na Fundusz Obrony Morskiej. Konstrukcja została opracowana przy współudziale specjalistów Polskiej Marynarki Wojennej. W projekcie wykorzystano częściowo elementy konstrukcyjne holenderskiego typu O.16, m.in. zewnętrzne wyrzutnie torpedowe. Kadłub w całości był spawany, a wszystkie płaszczyzny sterowe były sterowane hydraulicznie. Miał możliwość zanurzania na głębokość 80 metrów, podczas testów udało się osiągnąc głębokość 100 metrów. W składzie Dywizjonu Okrętów Podwodnych, brał udział w obronie Wybrzeża, następnie internowany w Estonii – w Tallinnie, skąd zdołał zbiec i przedrzeć się do Wielkiej Brytanii.
Czytaj także: Powstańcy na profilowe!
Dane techniczne i taktyczne:
Wyporność – na powierzchni 1110 ton, w zanurzeniu 1473 tony
Długość – 84 metry
Szerokośc – 6,7 metra
Prędkość – na powierzchni 19,44 węzła, w zanurzeniu 8,9 węzła
Zasięg nawodny – 7000 Mm przy prędkości 10 węzłów, podwodny – 100 Mm przy prędkości 5 węzłów
Załoga – 6 oficerów, 54 podoficerów i marynarzy
Napęd – 2 silniki wysokoprężne typu 6QD42Sulzer (4740 KM), 2 silniki elektryczne typu Brown Boveri (1100 KM), 2 baterie akumulatorów (200 ogniw)
Wyrzutnie torpedowe – 12 × 550 mm z reduktorami do torped 533 mm, w tym 4 dziobowe, 4 w śródokręciu, 4 na rufie
Uzbrojenie – 20 torped, 1 działo Bofors 105 mm, 1 podwójne działko p/lot Bofors.
K.M.
Źródło: www.historykon.pl
(Fotografia – ORP Orzeł między 1 stycznia 1940 a 23 maja 1940, źródło – Narodowe Archiwum Cyfrowe)
