Jest on jednym z najbardziej znanych i zasłużonych bojowników o wolność naszego kraju. Mając zaledwie 16 lat zaczął służbę wojskową w wojsku saskim, z którego odszedł w 1792r. w stopniu porucznika, zaś w armii I RP otrzymał stopień wicebrygadiera i stanowisko dowódcy 1 Brygady Kawalerii Narodowej. Konfederat targowicki, którym został bez przekonania i wiedzy o jego prawdziwych celach, bronił Gniezno w 1793 i Warszawę rok później. Wsławił się wyprawą do Wielkopolski w czasie Insurekcji. Po jej zakończeniu w 1796r. dostał się do Paryża, gdzie zaczął zabiegać o utworzenie polskiej armii u boku rewolucyjnej Francji. Jego prośbę oddano pod ostateczne rozpatrzenie odnoszącemu wiele sukcesów gen. Bonaparte (Armia Włoch). Ten, z pewnymi zmianami i po licznych staraniach projekt zaakceptował. 9 stycznia 1797r. podpisano w Mediolanie układ z rządem Lombardii o stworzeniu posiłkowego korpusu polskiego. W przeciągu kilku lat istnienia Legionów Polskich, jak wylicza Jan Pachoński, przewinęło się przez nie około 30 -40 tys. ludzi. Legioniści zasłużyli się pod Rimini, Weroną, nad jeziorem Garda, pod Civita Castelana, Novi, nad Trebbią i na San Domingo (dzisiejsze Haiti). Przez ten kilkuletni okres Dąbrowski pełnił funkcje dowódcy polskich formacji, a potem m.in. gubernatora kilku prowincji w Królestwie Neapolu tj. Republice Partenopejskiej, inspektora kawalerii Królestwa Włoch. Był przez wielu wysuwany do otrzymania pagonu marszałka włoskiego, lecz w końcu nikt nie został nim mianowany. Trudno ocenić kolosalny wkład Dąbrowskiego w organizację siły zbrojnej na emigracji i w propagowanie idei wyzwolenia Polski spod obcego jarzma wśród Francuzów, lecz wydaje się, że najlepszym z możliwych dla niego pomników jest umieszczenie go nie tylko w samym hymnie narodowym, ale nawet w jego tytule.
W 1806 roku Dąbrowski został wezwany przez Napoleona do Berlina, by wezwać ludność Wielkopolski do powstania przeciw Prusakom, co też uczynił na przełomie 1806/1807r. W kampanii frydlandzkiej walczył pod Tczewem i Frydlandem. W Księstwie Warszawskim dowodził 1 Dywizją Piechoty (przemianowaną potem na 2). W kampanii 1809r. osłaniał Wielkopolskę i Częstochowę; w 1812r. dowódca 19 DP V Korpusu Wielkiej Armii. Jego niezdecydowanie i opieszałość przyczyniła się do klęski pod Borysowem. Ciężko ranny w bitwie nad Berezyną, podczas której chwilowo dowodził zdziesiątkowanym już polskim korpusem. Ponownie walczył w 1813r. na czele własnej dywizji pod Teltawem, Grossbeeren i Lipskiem, gdzie osłaniał przemieście Halskie. Po śmierci księcia Poniatowskiego i rezygnacji księcia Sułkowskiego został mianowany naczelnym wodzem armii Księstwa Warszawskiego, którym był też w kampanii 1814r. W Królestwie Polskim generał jazdy, odmówił pełnienia funkcji namiestnika tego państwa, od 24 X 1815r. w stanie spoczynku. Zmarł w 1818r. w Winnej Górze.
Źródło: www.historykon.pl
Foto: Maciej Szczepańczyk/commons.wikimedia.org
