A jednak można! „Ubóstwo a postęp” – Deepak Lal [Recenzja]

Jednym z koronnych argumentów tłumaczących konieczność wprowadzania nowej ekonomii społecznej są tak zwane inne czasy lub nieuchronność dziejowa. Od pierwszego wydania „Zasad Ekonomii” Mengera minęło już ponad 150 lat, to i zbiegiem lat patrzenie na ekonomię zmieniło się radykalnie. W minionym stuleciu państwa cywilizacji zachodniej, niepodłamane kolejnymi porażkami, konsekwentnie wypierając klasyczne spojrzenie na ekonomię, próbują za wszelką cenę udowodnić, że gospodarka centralnie sterowana może działać.

Zupełnie inaczej ma się sprawa na Wschodzie.

Często mówiąc o Chinach czy Indiach, a dokładniej o ostatnich czterdziestu latach rozwoju, używa się sformułowania „cud gospodarczy”. Od razu nasuwa się pytanie, czy było w tym coś magicznego i nadprzyrodzonego?

W minionym roku wydawnictwo Zysk i S-ka wydało książkę autorstwa Deepaka Lala „Ubóstwo a postęp. Ubóstwo na świecie – fakty i mity”. Deepak Lal jest ekonomistą urodzonym w Indiach, absolwentem Uniwersytetu Oksfordzkiego, na którym także wykładał. Oprócz pracy na wielu uczeniach, współpracował także z wieloma organizacjami międzynarodowymi m.in OECD, Bankiem Światowym, a także dla kilku agencji rządowych w krajach potocznie zwanych rozwijającymi się.

Już sam tytuł mówi wszystko. Autor wziął pod lupę analizy gospodarcze i opracowania naukowe na temat problemu ubóstwa, ukazujące się od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, gruntownie je przepadał oraz omówił.  Książka podzielona jest na dwie części. Pierwsza -„Fakty” stanowi podsumowanie, zdaniem autora, najbardziej wiarygodnych informacji dotyczących bieżącej sytuacji w krajach tzw. Trzeciego Świata. Posługując się przy tym sporą ilością danych, pokazuje cały proces przemian oraz wskazuje decyzje polityczne, które pozwoliły na masową redukcję ubóstwa w dwudziestym wieku.

PKB to nie wszystko…

Szacowanie rozwoju państwa na podstawie Produktu Krajowego Brutto ostatnimi czasy stało się tak oczywiste, że mało kto jest w stanie podważyć tę tezę. Lal jednak, posługując się starannie przygotowanymi danymi, jasno stwierdza, że PKB to nie wszystko. Nie wszystkie czynniki składające się na dobrobyt można bezpośrednio nim wykazać; z jednej strony, takich zjawisk jak podwyższenie średniej długości życia ludzi, mniejsza śmiertelność noworodków, czy nawet redukcja analfabetyzmu lub poprawa jakości pożywienia, nie da się bezpośrednio włączyć do PKB – nie da się ich spieniężyć, z drugiej zaś, do tego wskaźnika sumuje się wydatki konsumpcji pierwszej potrzeby z wydatkami państwa na czołgi czy wozy opancerzone, które realnie żadnych korzyści dla społeczeństwa nie wnoszą.

Co ciekawe, autor przez wiele lat współpracował z Bankiem Światowym, przeprowadzając  liczne badania porównawcze. W latach osiemdziesiątych kierował, jak pisze, „zakrojonymi na wielką skalę badaniami porównawczymi z dziedziny ekonomii politycznej, których przedmiotem były ubóstwo, sprawiedliwość i wzrost gospodarczy. Bank Światowy jednak od tej publikacji się odciął, nie zapewniając dotacji, normalnie przeznaczanych na wydawnictwa Banku”.

Zdaje się, że powodem było jego klasyczne spojrzenie na ekonomię – Deepak Lal jest przeciwnikiem ingerencji państwa w gospodarkę, przeciwnikiem transferów publicznych, subsydiów dla obywateli państwa. Na przykładzie kilu wschodnich państw stosujących się do zasad ekonomii klasycznej pokazał, że odejście od systemu socjalistycznego to jedyne rozwiązanie, które może doprowadzić do masowej redukcji ubóstwa. W krajach takich jak Indie czy Chiny, gdzie od blisko pół wieku, w mniejszym lub większym stopniu, władze stosują się jeszcze do klasycznych zasad ekonomii, widzimy redukcję ubóstwa postępującą w bezprecedensowy sposób. Chiny w przeciągu jednego pokolenia stały się potęgą, która pretenduje do miana gospodarki numer jeden na Świecie.

Należy stale mieć w pamięci czasownik „zaniechać”, aby przywołać go przy każdej propozycji programu walki z ubóstwem za pomocą transferów publicznych.

Druga część – „Mity” to z kolei arcyciekawe zestawienie „szemranej gry liczbami”, którą stosują liczne instytuty porównawcze, działające na zlecenie takich organizacji jak chociażby Bank Światowy czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Walka z ubóstwem w Afryce, przeciwdziałanie epidemiom, a ostatnio walka z globalnym ociepleniem muszą być udokumentowane odpowiednimi danymi, potwierdzającymi, że dana polityka jest potrzebna, no i przynosi doskonałe rezultaty

Badania i analizy społeczne, które są tak uwielbiane przez wszelkie agencje państwowe zajmujące się centralnym sterowaniem gospodarką – nie można się dziwić, muszą być skonstruowane tak, żeby potwierdzić wcześniej założoną tezę. Współczesna „ekonomia głównego nurtu” zupełnie zatraciła swój sens, odchodząc od podstawowych założeń praw ekonomicznych, skupiając się tylko na modelowym przedstawianiu gospodarki, stanowiąc niejako potwierdzenie i dające świadectwo dla polityki centralnego sterowania.

Głosząc, że dąży się do zlikwidowania ubóstwa, młodsze pokolenie dokonuje recyklingu zdyskredytowanych koncepcji i programów politycznych, pozornie odświeżonych za pomocą nowych gadżetów teoretycznych i empirycznych.

Szach mat

Można powiedzieć, że ta książka zamyka właściwie cały spór pomiędzy zwolennikami ekonomii wolnorynkowej (jakby mogła być jakaś inna) a osobami preferującymi działanie w ramach gospodarki centralnie sterowanej nakazowo-rozdzielczej. Jest tylko jedno rozwiązanie, które może spowodować, że kraj będzie się rozwijać, wejdzie na drogę dobrobytu. Jest to droga do wolności gospodarczej, upowszechnienie się własności prywatnej, czyli stosowanie się do zasad, które jeszcze nie tak dawno, bo w XIX wieku pozwoliły się rozwijać cywilizacji europejskiej, a obecnie azjatyckiej.

Tak jak kiedyś Ameryka, tak teraz niektóre kraje azjatyckie mogą być wzorem do naśladowania, jeżeli chodzi o kwestię polityki gospodarczej państwa. Uwolnienie potencjału gospodarczego może spowodować „cud gospodarczy”, lecz  Deepak Lal udowodnia, że nie ma w nim nic nadprzyrodzonego.

Autor: Deepak Lal
Tytuł: Ubóstwo a postęp. Ubóstwo na świecie fakty i mity

Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Tłumacz: Jacek Lang
Data wydania: 2015-10-19

Liczba stron: 320
Oprawa: broszurowa
Format: 165×235