Węgry od pokoleń są postrzegane jako najbardziej przyjazny Polsce kraj. Po I wojnie i w czasie II wojny światowej rządził Królestwem Węgier admirał Miklos Horthy, jako regent. Pogardliwie nazywany „regentem bez królestwa” i „admirałem bez floty” zmarł w Estorii w Portugalii 9 lutego 1957 roku, a więc 59 lat temu. Kim był Miklos Horthy?
Cesarski admirał
Miklos Horthy urodził się 18 czerwca 1868 roku w Kenderes. Postanowił zostać wojskowym, a oficerskie wykształcenie zdobywał w Akademii Morskiej w Fiume (ob. Rijeka, Chorwacja). Od 1909 do 1914 był osobistym adiutantem cesarza Austrii i Króla Węgier Franciszka Józefa. W latach I wojny światowej dowodził Cesarsko-Królewską Marynarką Wojenną (Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) i od lutego do listopada 1918 roku był jej ostatnim naczelnym dowódcą. Dosłużył się stopnia wiceadmirała. Toczył zwycięskie boje z włoską flota, został ranny w bitwie pod Otranto. Otrzymał Order Marii Teresy, najwyższe austro-węgierskie odznaczenie wojenne. Pamiątką po służbie w marynarce był ogromny wąż, wytatuowany na ramieniu admirała.
Czytaj także: Miklos Horthy „admirał bez floty” zmarł 60 lat temu
Mąż opatrznościowy i Regent
Rosja Radziecka postanowiła przy pomocy komunisty Beli Kuna utworzyć na terenie Węgier, po rozpadzie monarchii Austro-Węgier komunistyczną republikę Węgierską Republikę Rad. Zastąpiła ona Węgierską Republikę Ludową, której prezydentem był Mihaly Karolyi. Na szczęście istniała ona tylko od 21 marca do 6 sierpnia 1919 roku (133 dni). Przy pomocy Rumunii i Czechosłowacji zdobył Budapeszt i rozpoczął okres „białego terroru”. Była to swoista „krucjata” przeciwko byłym zwolennikom Kuna m.in. komunistom i socjaldemokratom, ale też i Żydom. Zginęło wtedy ok. 300 osób. Został Naczelnym Wodzem Armii, a 1 marca 1920 roku Zgromadzenie Narodowe mianowało go Regentem Królestwa Węgier.
Dyktator
Admirał wprowadził dyktatorskie rządy, typowe dla Europy Środkowo-Wschodniej w latach 20. i 30. XX wieku. Dwukrotnie w 1921 roku nie dopuścił do powrotu na tron Karola I Habsburga. Swoistym programem rządów Regenta była rewizja Traktatów z Trianon. Chciał odzyskać ziemie należące od Węgier od stuleci m.in Słowację, Siedmiogród, część Jugosławii; zamieszkałe przez około 3 mln Węgrów. Popchnęło to regenta w ramiona Adolfa Hitlera, jedynej w mniemaniu regenta osoby, która zdoła obalić hańbiący dla Węgier ład powojenny. Pierwszy arbitraż wiedeński z 2 listopada 1938 roku nie zaspokoił ambicji regenta. Z ważnych miast odzyskały Węgry tylko Koszyce, zdobycze kosztem Słowacji nie wystarczyły Węgrom. 11 listopada tegoż roku Horthy wjechał do Koszyc na biały koniu jako triumfator. Nikomu nie przeszkadzała obecność flag III Rzeszy i Włoch, bo to im regent zawdzięczał zwycięstwo.
II wojna światowa
We wrześniu 1939 rząd Węgier Pala Telekiego odmówił kategorycznie użyczenia terytorium do przejścia Wehrmachtowi w czasie inwazji na Polskę. Regent też miał w tym swój udział. Admirał życzliwie odnosił się do Polski. Ambasador RP działał w Budapeszcie do 1940 roku. 30 sierpnia 1940 roku drugi arbitraż wiedeński przyznał Węgrom część Siedmiogrodu. Regent musiał przystąpić do sojuszu z III Rzeszą, Japonią i Włochami. Węgrzy walczyli na froncie wschodnim m.in. pod Stalingradem. Po klęsce Niemiec Regent rozpoczął rokowania ze Stalinem. W 1943 roku negocjował zawieszenie broni. Od 19 marca 1944 III Rzesza okupowała Węgry, premierem została marionetka Hitlera. Rozpoczęły się deportacje węgierskich żydów do Auschwitz, nadzorowane przez Eichmanna. W lipcu 1944 zdołał wymusić ich przerwanie. Horthy został zmuszony przez Hitlera do zerwania negocjacji z aliantami. Otto Skorzeny w ramach akcji Mickey Mouse porwał jego syna Miklosa jr. Po obaleniu Antonescu w Rumunii także Horthy został zdymisjonowany przez Hitlera 29 sierpnia 1944 roku. Regentem został lider faszyzujących Strzałokrzyżowców Ferenc Szalasi.
Po wojnie
Horthy został wyzwolony przez Amerykanów z internowania w Bawarii. Brał udział w procesie w Norymberdze jako świadek, choć Tito i Jugosławia domagały się ekstradycji i osądzenia go jako zbrodniarza. Osiadł w Estorii w Portugalii. Zmarł 9 lutego 1957 roku. Na wygnaniu wydał autobiografię „Moje życie dla Węgier”. W 1993 roku został pochowany, zgodnie z ostatnią wolą, w mauzoleum w Kenderes (chciał być tam pochowany po wyjściu okupanta tj. ZSRR z Węgier).
źr. Jarosław Giziński, Węgierski spór o Miklosa Horthy’ego, „Rzeczpospolita”, 2-3 czerwca 2012
fot. commons.wikimedia.org
Czytaj również: KONFERENCJA JAŁTAŃSKA – ROCZNICA ROZPOCZĘCIA OBRAD WIELKIEJ TRÓJKI
