Władysław Zamoyski to obok takich postaci jak Tytus Chałubiński czy Andrzej Chramiec jeden z największych zasłużonych dla polskich Tatr. Być może właśnie dzięki niemu tamtejsze lasy jeszcze rosną a Morskie Oko należy do Polski.
Młodość na emigracji
Władysław Zamoyski urodził się 18 listopada 1853 roku w Paryżu. Jego ojciec, również Władysław, walczył w powstaniu listopadowym w stopniu pułkownika. Po klęsce udał się na emigrację do Francji, gdzie został jednym z najbliższych współpracowników księcia Adama Jerzego Czartoryskiego w Hotelu Lambert. Z kolei matką młodego Władysława była Jadwiga Zamoyska z Działyńskich. Władysław prawie 30 lat przebywał na emigracji. Ukończył paryskie Lycee Imperial Charlemagne i bezskutecznie próbował dostać się do Ecole Polytechnique. O jego szerokich zainteresowaniach świadczy fakt, że z jednej strony dorobił się stopnia podporucznika w wojsku francuskim, a z drugiej odbył podróż do Australii i Oceanii, skąd przywiózł liczne zbiory.
Czytaj także: Niezwykły życiorys kpt. Władysława Nawrockiego
Powrót na ziemie polskie
30 marca 1880 roku zmarł Jan Działyński, ostatni z tego rodu. Jego siostrą była właśnie Jadwiga Zamoyska, matka Władysława, wobec czego dobra Działyńskiego przypadły młodemu Zamoyskiemu. Otrzymał on więc dobra kórnickie z zamkiem, biblioteką oraz słynnym arboretum, gdzie na powierzchni 40 hektarów znajdowało się ponad 3000 gatunków drzew i krzewów, w tym egzotycznych. Spadek skłonił Władysława Zamoyskiego do powrotu na ziemie polskie, które wówczas znajdowały się pod panowaniem pruskim. Rozpoczął on zarządzaniem majątkiem, a także współpracował z matką przy założonej przez nią Szkole Domowej Pracy Kobiet. Niestety, już w 1885 roku pruskie władze na mocy nowych ustaw (tzw. rugi pruskie) wydaliły Władysława oraz jego matkę i siostrę z terenu swojego państwa. Rodzina wyruszyła więc do Galicji.
Na ratunek Tatrom!
W 1889 roku Władysław Zamoyski nabył dobra zakopiańskie, które obejmowały wówczas znaczną część polskich Tatr. Dzięki niemu, ograniczono tam znacznie wyrąb lasów, a także wprowadzono zalesianie. To jednak nie jedyne jego zasługi dla polskich gór. W 1902 roku uzyskał on na drodze polubownej korzystny wynik sądu w Grazu, kończący tzw. spór o Morskie Oko. Sięgał on jeszcze XVI wieku i dotyczył ziem dookoła Morskie Oka, które chciała przyłączyć do siebie zarówno Galicja, jak i Węgry. Ostatecznie tereny te zostały przyłączone do Polski i tak pozostało do dzisiaj. Zamoyski współpracował również z innymi działaczami, m.in. z Andrzejem Chramcem. Wspólnie doprowadzili oni do otwarcia linii kolejowej Chabówka – Zakopane.
Bogata spuścizna
Władysław Zamoyski doczekał niepodległości Polski i zmarł 3 października 1924 roku w Kórniku. Nie założył rodziny, a swój majątek, czyli Kórnik i Zakopane, przekazał Narodowi Polskiemu. Powstała w ten sposób fundacja zwana Zakładami Kórnickimi. Jej celem było m.in. utrzymanie założonej przez Jadwigę Zamoyską Szkoły Domowej Pracy Kobiet, a także pomoc dla zdolnej młodzieży, upowszechnianie wiedzy wśród ludności oraz utrzymanie zamku i biblioteki w Kórniku. Fundacja ta zlikwidowana została po II wojnie światowej, jednak w 2001 roku została przywrócona, jednak ograniczono ją do Wielkopolski. Sam Władysław Zamoyski „za wybitne zasługi dla kraju, pracę społeczną oraz wielką ofiarność” został odznaczony przez prezydenta Ignacego Mościckiego w 1933 roku Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski.
Czytaj także: Wielki zwrot, czyli rocznica rozpoczęcia obrony Jasnej Góry
Fot.: Wikimedia/Mathiasrex
