Tegoroczne obchody 80. rocznicy Sonderaktion Krakau będą miały poszerzoną formułę. Oprócz tradycyjnych przemówień i składania kwiatów na grobach profesorów, zaplanowano dwie duże wystawy, koncerty oraz prezentację monografii o wydarzeniu z 1939 r.
Społeczność akademicka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie co roku wspomina 6 listopada rocznicę Sonderaktion Krakau – podstępnej akcji gestapo z 1939 r., w wyniku której 183 profesorów i nauczycieli akademickich, w tym 155 pracowników UJ, zostało aresztowanych, a następnie wywiezionych do obozów koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau, gdzie kilkunastu z nich straciło życie.
„80 lat to okrągła rocznica i dlatego jeszcze uroczyściej postanowiliśmy ją uczcić” – powiedział we wtorek na konferencji prasowej rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Wojciech Nowak. Jak podkreślił, wydarzenia z 6 listopada 1939 r. były istotne nie tylko dla uniwersytetu, ale i dla każdego narodu, ponieważ pokazały, do czego może doprowadzić system totalitarny.
80. rocznicę Sonderaktion Krakau UJ organizuje z Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK i z krakowskimi szkołami wyższymi.
W ramach obchodów tradycyjnie 6 listopada w Collegium Novum UJ odbędą się okolicznościowe przemówienia i spotkanie z rodzinami aresztowanych w 1939 r., a delegacje krakowskich uczelni złożą kwiaty na grobach zmarłych profesorów na cmentarzach Rakowickim i Salwatorskim.
Oprócz tego, również 6 listopada w Collegium Novum UJ, nastąpi promocja książki „Aktion gegen Universitats-Professoren (Kraków, 6 listopada 1939 roku) i okupacyjne losy aresztowanych” autorstwa prof. Ireny Paczyńskiej.
Na 6 listopada w MOCAK-u zaplanowano również wykład prof. Andrzeja Chwalby na temat Sonderaktion Krakau. W tym samym muzeum obchodom towarzyszyć będą dwie wystawy: „Wymazać hańbę! Artyści z kolekcji Sachsenhausen” i „II wojna światowa – dramat, symbol, trauma”. Wernisaż otwierający ekspozycje odbędzie się 24 października.
Na pierwszej wystawie pokazane zostaną prace ośmiu artystów – byłych więźniów obozów koncentracyjnych Oranienburg i Sachsenhausen: Jana Buddinga, Petera Edla, Hansa Grundiga, Leo Haasa, Vladimira Matejki, Karela Zahradki, Wiktora Simińskiego, Rudolfa Carla von Rippera. Ekspozycja ta, zgodnie z zapowiedziami, nie tylko przybliży dzieła z obozów koncentracyjnych jako historyczny materiał źródłowy, ale przede wszystkim da wgląd w proces twórczy kształtowany przez przeżycia artystów.
Druga wystawa składa się z siedmiu części – Sygnały wojny, Sonderaktion Krakau, Antysemityzm, Życie w gettach, Powstanie warszawskie, Zagłada, Artysta jako świadek dramatu – i tworzą ją prace 39 artystów. Wiele prac pochodzi z kolekcji MOCAK-u. Ekspozycja powstała we współpracy z archiwum i muzeum UJ.
„To dwie ogromne i bardzo różne wystawy” – powiedziała dyrektor MOCAK-u Maria Anna Potocka. Mówiąc o pracach poświęconych Sonderaktion Krakau podkreśliła, że zawierają one ostrzeżenie. Jak doprecyzowała, akcja sprzed 80 lat pokazuje, że chcąc zawładnąć narodem, trzeba zabić jego elity; ale i to, że wystąpienie społeczne może być skuteczne – europejskie uczelnie na wieść o Sonderaktion Krakau skierowały protesty do nazistów z żądaniem uwolnienia uczonych.
Wskutek międzynarodowego poruszenia Niemcy zwolnili część więźniów z obozu w Sachsenhausen – jak zwracają uwagę historycy, był to jedyny taki przypadek w dziejach niemieckich obozów koncentracyjnych. 8 lutego 1940 r. obóz opuściło 102 więźniów, którzy ukończyli 40. rok życia. Przed zwolnieniem musieli się pisemnie zrzec wykonywania w przyszłości swoich zawodów. Pozostałych profesorów naziści przewieźli do innych obozów, m.in. do Dachau (4 marca 1940) i później częściowo zwalniali.
Wystawy nawiązujące do Sonderaktion Krakau będzie można oglądać także w Ogrodzie Profesorskim przy Collegium Maius UJ i w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Od 6 do 9 listopada w krakowskich kościołach odbywać się będą msze w intencji ofiar Sonderaktion Krakau i działań wojennych, mszom towarzyszyć będą koncerty przygotowane przez uniwersyteckie chóry.
Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl, Autorka: Beata Kołodziej
