Dziś kolejny artykuł gościnny. Pisze dla Nas Marcin, admin fan page FSC zawsze na propsie. Dziś będzie o wyrobach Fabryki Samochodów Ciężarowych STAR w Starachowicach ale tylko tych z napędem w konfiguracji 4×2.
Fabryka Samochodów Ciężarowych ‘’Star’’ w Starachowicach produkowała niegdyś bardzo dobrej jakości samochody ciężarowe z napędem 4×2. Teraz postaram się choć trochę przybliżyć sylwetkę tych pojazdów
[image src=”http://prltrucks.cba.pl/images/star20-0.jpg” width=”500″ height=”300″ title=”star 20″ lightbox=”no” align=”center”]
Pierwszym samochodem seryjnie produkowanym w FSC był Star 20 z napędem 4×2. Dlaczego samochód dostał oznaczenie 20? Ponieważ pracowało przy nim 20 czołowych konstruktorów i powstało 20 prototypów. Samochód jak na swoje realia był dość nowoczesną konstrukcją (przypomnijmy, że był to rok 1948) Star wyróżniał się nowoczesną opływową kabiną odziedziczoną po swoim przedwojennym poprzedniku czyli PZInż 713 ojcami obydwu modeli byli Stanisław Panczakiewicz, Mieczysław Dębiski oraz Jan i Jerzy Wernerowie. Samochód został wyposażony w 6-cio cylindrowy, benzynowy silnik S-42 o mocy 85 KM i pojemności 4188 cm3. Samochód był wyposażany w dwa rodzaje kabin: pierwsza typu N20 produkowana przez zakłady SHL z Kielc, druga mniej komfortowa N23 produkowana przez FSC Starachowice. Samochód występował w dwóch odmianach: ciągnik siodłowy C60 i z nadwoziem samowyładowczym W-14. Produkcja wszystkich modeli Stara 20 zakończyła się w 1957 roku.
[image src=”https://fbcdn-sphotos-a-a.akamaihd.net/hphotos-ak-ash4/q75/181217_481840368551809_6286116_n.jpg” width=”500″ height=”300″ title=”star 21″ lightbox=”no” align=”center”]
Drugim seryjnie produkowanym Starem był Star 21, następca 20. Był produkowany zaledwie 3 lata od 1957 do 1960. W modelu 21 postanowiono wyeliminować większość wad, które ujawniły się podczas eksploatacji Stara 20. Samochód nadal był napędzany silnikiem S-42 ale został on zblokowany z nową 5 biegową skrzynią biegów dzięki czemu polepszyły się osiągi i spadło zużycie paliwa, modernizacji poddano przekładnie główną w której zmieniono liczbę jej przełożeń. Wzmocniono mocowanie resorów oraz zastosowano hydrauliczne amortyzatory ramieniowe w przednim zawieszeniu. Zmiany te spowodowały zwiększenie ładowności Stara 21 do 4 ton. Samochód podobnie jak Star 20 był wyposażany w dwa rodzaje kabin: droższą ale bardziej komfortową kabinę N20 lub tańszą N23. Powstały również odmiany: ciągnik siodłowy C61 i samowyładowczy W-21.
[image src=”https://fbcdn-sphotos-b-a.akamaihd.net/hphotos-ak-prn1/64791_454441704625009_731830123_n.jpg” width=”500″ height=”300″ title=”star 25″ lightbox=”yes” align=”center”]
Kolejnym Starem był Star 25 produkowany od 1960 do 1971 roku. Samochód wyposażony był w nowy benzynowy silnik S-472 lub S-473, S-474 (zależy od wersji) o pojemności 4196 cm3 i mocy 95 KM. Star 25 miał dostać nową prototypową kabinę K-26, która umożliwiała większe pole widzenia. Z powodów technicznych i finansowych postanowiono zostać przy starych kabinach N20 i N23. Te kabiny przeszły zmianę w postaci dodania kierunkowskazów świetlnych, które zastąpiły dotychczas używane kierunkowskazy ramieniowe. Wraz ze standardową odmianą Stara 25 rozpoczęto produkcję ciągnika siodłowego C-25 przystosowany do ciągnięcia naczepy D60 lub naczepy furgonowej D40, wywrotkę W-25, wersja przedłużana 25L wykorzystywana pod zabudowy pożarnicze A25P i A26P, wersja Tropic (1961) przystosowana do warunków afrykańskich wyposażona w silnik S-473 i wersja 25M1 z 1964 roku. W tej wersji zastosowano silnik S-474 o mocy 105 KM, zastosowano również nadciśnieniowy układ wspomagania hamulców oraz zawór sterujący układem hamulcowym przyczepy. Tak zmodernizowany pojazd wyposażany był tylko w kabinę N20.1. Na podwoziu Stara 25 montowano różne zabudowy specjalne m.in. piaskarki PS-5, żurawie samochodowe Ż-3 lub betoniarki MSH-2. Oprócz tego montowano zabudowy pożarnicze produkcji Jelczańskich Zakładów Samochodowych N751 wyposażone w motopompę M800E lub N761 z autopompą A1600.
[image src=”https://fbcdn-sphotos-e-a.akamaihd.net/hphotos-ak-prn2/6669_457082394360940_1143130907_n.jpg” width=”500″ height=”400″ title=”star 27″ lightbox=”yes” align=”center”]
Następnym modelem był Star 27 wyposażony w nowy wysokoprężny silnik S-53 o pojemności 5650 cm3 i o mocy 100 KM. Star 27 od Stara 25 różnił się tylko silnikiem (27 diesel 25 benzyniak). Star 27 produkowany był od 1962 do 1971 i występował w następujących odmianach: ciągnik siodłowy C-27, który był przystosowany do pracy z naczepą skrzyniową D-60 lub naczepą furgonową D-40 obie produkcji Zakładów Budowy Nadwozi Samochodowych w Kożuchowie., wprowadzono również wersję 27L czy wersję przedłużaną w celu przewożenia ładunków o dużych gabarytach. Niektóre elementy zostały wykorzystane w autobusach SAN H27A i SAN H27B.
[image src=”https://fbcdn-sphotos-c-a.akamaihd.net/hphotos-ak-ash4/q71/1001171_482742021794977_1480903637_n.jpg” width=”500″ height=”400″ title=”star 28/9″ lightbox=”yes” align=”center”]
W połowie lat ’60 fabryka przygotowywała się do wdrożenia do produkcji nowej rodziny samochodów o oznaczeniu ‘’200’’. Samochód okazał się konstrukcją bardzo nowoczesną i wymagało to również zmodernizowania zakładu. Problemy z rozpoczęciem produkcji spowodowały, że powstały modele przejściowe Star 28 wyposażony w silnik wysokoprężny S-530A1 o mocy 100 KM i Star 29 wyposażony w benzynowy silnik S-47A o mocy 105 KM. Oba modele mają identyczne kabiny opracowane wraz z francuską Chausson, które były o wiele bardziej komfortowe od kabin z poprzednich modeli. Szoferka zapewniała bardzo wygodne warunki pracy: regulacja położenia koła kierowniczego, ogrzewanie, wentylacja, siedzenie z możliwością regulacji. Postanowiono usuwać stare elementy konstrukcyjne aż do przejścia w nowy model. Istniała również możliwość zainstalowania radia i umywalki. Oprócz standardowych modeli produkowano również: ciągnik siodłowy C-28, podwozie pod żuraw Ż28 lub nadwozia specjalne, BW-28 (wywrotka) i jako Osinobus. Zużycie paliwa oscylowało (zależnie od wersji) od 20 do nieco ponad 30 litrów paliwa na 100 kilometrów. Samochody były produkowane od 1968 do 1983 (Star 29) lub do 1989 roku (Star 28). W ramach ciekawostki chciałbym dodać, że kiedy wykonano pierwsze prototypy Starów 28/29 postanowiono się nimi pochwalić przed kierownictwem fabryki ale głównie przed najwyższymi władzami partyjnymi i kiedy zajechano dwoma Starami 29 i jednym 28 pod Komitet Centralny wartownicy pilnujący gmachu pytali się czemu przyjechali mercedesami. Byli przekonani, że w Starachowicach będą produkowane licencyjne mercedesy ze znaczkiem Stara. Ktoś z delegacji wytłumaczył, że to są polskie ciężarówki od podstaw skonstruowane w Starachowicach. Nie ma się co dziwić wartownikom samochody otrzymały bardzo nowoczesną kabinę, skrzynię ładunkową, nową deskę rozdzielczą, i eleganckie wykładziny. Moim zdaniem te samochody wyprzedzały swoją epokę o 5-6 lat.
[image src=”https://fbcdn-sphotos-a-a.akamaihd.net/hphotos-ak-prn1/535956_455332647869248_1980191269_n.jpg” width=”500″ height=”300″ title=”star 200″ lightbox=”yes” align=”center”]
Nadeszła epoka Edwarda Gierka a wraz z nią gruntowna restrukturyzacja fabryki. Zaczęto produkcje całkowicie nowej rodziny samochodów o oznaczeniu ‘’200’’. Do produkcji nowych Starów fabryka musiała się odpowiednio przygotować. Zakłady dostały duży zastrzyk finansowy, zakupiono m.in. z Włoch nowoczesne maszyny. Po gruntownym przygotowaniu zakładu w 1976 roku czyli 10 lat po prezentacji Stara 200 rozpoczęto produkcję seryjną nowego modelu. Jednostką napędową został wysokoprężny 6-cio cylindrowy silnik S-359 (później S-359M) o pojemności 6840 cm3 i mocy sięgającej 150 koni mechanicznych. Przy konstrukcji silnika – w zakresie konstrukcji komory spalania – korzystano z pomocy firmy AVL z Grazu. Silnik jak każdy miał wady jego głównymi wadami były: wysoki poziom głośności i trwałość aluminiowego bloku silnika. Oprócz silnika S-359 w Starach 200 wykorzystywano silnik SW-400 o mocy 125 KM i pojemności 6540 cm3 na licencji brytyjskiej firmy Leyland. Ten silnik charakteryzował się cichszą pracą i mniejszym zużyciem paliwa. Na swoją epokę Star 200 posiadał bardzo nowoczesną i dobrze przeszkloną kabinę wagonową typu 642, zapewniała ona panoramiczny widok na drogę co było udogodnieniem dla kierowcy. Kabina kierowcy Stara 200 była eksportowana na Węgry i wykorzystywana w ciężarówkach Csepel. Samochód mógł przewozić 6000 kg ładunku i holować przyczepę o masie całkowitej do 8500 kg. Samochód otrzymał nową skrzynię biegów na licencji niemieckiej S5-45 produkowaną przez Fabrykę Przekładni Samochodowych ‘’Polmo’’ w Tczewie. W samochodzie zastosowano hamulce hydrauliczne bębnowe na obydwu osiach, dwuobwodowe, ze wspomaganiem pneumatycznym. Nowoczesna instalacja pneumatyczna była produkowana przez Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego ‘’Polmo’’ Praszka na licencji firmy Westinghouse. Zawieszenie składało się oprócz wzdłużnych resorów piórowych półeliptycznych z amortyzatorów gumowych, na osi przedniej zastosowano licencyjne amortyzatory teleskopowe produkcji Fabryki Amortyzatorów w Krośnie na licencji Armstrong. Użyto nowy jednostopniowy most napędowy produkcji FSC ‘’Polmo’’ w Starachowicach. Star 200 zużywał normatywnie 19 litrów oleju napędowego na 100 kilometrów. Produkowano również terenowe odmiany modelu 200 z napędem 4×4 (Star 244) i z napędem 6×6 (Star 266) o , których będzie w dalszej części tekstu. O popularności samochodu zadecydowały następujące czynniki:
- Niskie jednostkowe zużycie paliwa dzięki zastosowaniu silnika wysokoprężnego z wtryskiem bezpośrednim.
- Łatwy rozruch w warunkach zimowych.
- Dobre parametry trakcyjne podczas jazdy z przyczepą.
- Łatwość zamontowania nadwozi specjalistycznych.
Głównymi wadami były:
- Początkowo niezsynchronizowana skrzynia biegów
- Głośna praca silnika (spowodowana przez głośny rozrząd)
- Niska odporność kabin na korozję
- Duże opory na kole kierownicy w wersji bez wspomagania
Pomimo tych wszystkich wad Star 200 był dużym skokiem jakościowy w stosunku do poprzednich modeli i stał się realną konkurencją dla innych marek, a także pożądanym towarem eksportowym. Samochód produkowany był w kilku odmianach: ciągnik siodłowy C-200, samowyładowczy 3W-200, podnośniki koszowe, nadwozia dla milicji (wersja Wypadowo-Taktyczna) z zabudową N113-WT i wiele innych
[image src=”https://fbcdn-sphotos-h-a.akamaihd.net/hphotos-ak-ash4/q71/s720x720/1004581_323389174459841_964583123_n.jpg” width=”500″ height=”400″ title=”star 1142″ lightbox=”no” align=”center”]
Po kilku latach Star 200 stawał się konstrukcją przestarzałą, fabryki nie było stać na stworzenie nowego modelu. Postanowiono głęboko unowocześnić lub całkowicie wymienić kluczowe podzespoły Stara 200. W efekcie powstał praktycznie nowy model o oznaczeniu Star 1142. Produkowany był od 1986 do 2000 roku. Samochód został wyposażony w nowoczesną ręcznie odchylaną kabinę co dało łatwy dostęp do silnika. Star 1142 został wyposażony w dwa rodzaje silników: pierwszy S-359M 6-cio cylindrowy, wysokoprężny silnik spalinowy o pojemności 6840 cm3 o mocy 150 KM, drugi T-359 E o pojemności 6840 cm3 turbodoładowny sprężarką WSK Rzeszów B3C produkcji Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Rzeszowie o mocy 170 KM. Silnik posiadał również dodatkową chłodnicę wodno-olejową COW 802 produkcji WSK Kraków. Zmodyfikowano atrapę, kabina otrzymała lepsze zabezpieczenia antykorozyjne, skrócono również drzwi i zamontowano nowe klamki (od Polskiego Fiata 126), wprowadzono nowe zewnętrzne lusterka panoramiczne, wprowadzono nowy zespół zegarów , nowe fotele z tworzyw sztucznych, nowoczesne okablowanie i układ elektryczny, poprawiono wydajność układu ogrzewania i wentylacji i usunięto archaiczne wloty powietrza ponad szybą przednią. Zmieniono również układ wydechowy co poskutkowało zmniejszeniem hałaśliwości samochodu. Zwiększono nośność mostu napędowego o 500 kg. Na osi tylnej wprowadzono dodatkowe zmodyfikowane amortyzatory gumowe, a na osi przedniej amortyzatory teleskopowe produkcji FA Krosno. Oś tylna otrzymała również wcześniej nie stosowane amortyzatory hydrauliczne i stabilizator przechyłów co poprawiło komfort kierowcy. Zastosowano nowy układ sterowania hamulcami hydraulicznymi bębnowymi na obydwu osiach. Zaprojektowano również odmianę terenową z napędem 4×4 i 6×6, niestety nie doczekały się realizacji.
[image src=”https://fbcdn-sphotos-c-a.akamaihd.net/hphotos-ak-ash3/215418_448630878539425_1983511261_n.jpg” width=”700″ height=”500″ title=”star 742″ lightbox=”no” align=”center”]
Ostatnim Starem 4×2 był Star 742 zaprezentowany w 1985 roku. Była to 7-tonowa ciężarówka o ładowności 3,5 tony. Produkcja seryjna rozpoczęła się w 1990 roku i trwała do 2000 roku. Samochód został wyposażony w dwie jednostki napędowe: silnik Perkins Phaser 110T o mocy 110 KM i pojemności ponad 4 litrów. Drugi silnik to Andoria 4CT107 o mocy 105 KM i pojemności 4630 cm3 z turbodoładowaniem 4-o cylindrowy. Samochód został wyposażony w skrzynię biegów TS5-30 produkcji FPS Tczew.
[image src=”http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Star_52_color.jpg” width=”742″ height=”384″ title=”star autobus” lightbox=”no” align=”center”]
Fabryka Samochodów Ciężarowych w Starachowicach oprócz znakomitych ciężarówek produkowało również autobusy o oznaczeniu Star N-52 produkowane przez krótki okres bo tylko 5 lat od 1952 do 1957 roku. Ale poznajmy ten pojazd dokładniej
Po zakończeniu prac konstrukcyjnych nad pierwszą polską ciężarówką jaką był Star 20 w łódzkim oddziale Centralnego Biura Technicznego Przemysłu Motoryzacyjnego rozpoczęto prace nad modelami pochodnymi Stara 20. Zaczęto konstrukcję autobusu międzymiastowego średniej wielkości, który bazował na podzespołach Stara 20. Star N-52 został zaprojektowany przez tych samych konstruktorów, którzy tworzyli Stara 20 czyli inż. Stanisława Panczakiewicz i inż. Jana Wernera. Autobus otrzymał polski silnik benzynowy typu S-42 (taki sam jak w Starze 20) była to jednostka 6-cio cylindrowa, o mocy maksymalnej 85 KM i pojemności 4188 cm3. Cały pojazd opierał się na podłużnicowej ramie, zastosowano półodśrodkowe sprzęgło jednotarczowe i dzielony wał napędowy (z uwagi znaczego zwiększenia rozstawu osi). Autobus zabierał 31 pasażerów i w porównaniu do poprzednich prototypów poprawiono ogrzewanie sylwetka pozostała nie zmieniona. Na producenta wyznaczono SFW (Sanocką Fabrykę Wagonów) czyli późniejszego ‘’Autosana’’. Z powodu dużego zapotrzebowania na środki komunikacji i niewielkich możliwości przewozowych (31 osób) w Sanoku rozpoczęto pracę nad własnym autobusem H01.
Już za tydzień prezentacja wyrobów terenowych FSC!
Foto: FSC zawsze na propsie
