130. rocznica urodzin „nowego klasycysty”

130 lat temu, 6 sierpnia 1885 roku, w Łodzi urodził się czołowy przedstawiciel nowego klasycyzmu w sztuce Polski międzywojennej, twórca polichromii w Sali Obiadów Czwartkowych na Zamku Królewskim w Warszawie, projektant polskich banknotów, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

Wacław Borowski w latach 1905-1909 był uczniem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Studiował także historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Podczas pobytu w Paryżu zafascynowały go dzieła prezentowane w muzeach, gdzie udoskonalił swoje umiejętności kopiując obrazy dawnych mistrzów z kolekcji Luwru oraz podziwiając renesansowe gobeliny w Musée de Cluny. Odbywał także podróże do Włoch, kolebki europejskiego malarstwa, pogłębiając swoją znajomość sztuki renesansu. Zaczął wykonywać projekty okładek, ilustracje i winiety dla promującego odrodzenie tradycji klasycznej czasopisma „Museion”. W czasie I wojny światowej przebywał w Szwajcarii, jednak niebawem powrócił do ojczyzny, gdzie w 1920 roku uczestniczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej.

Klasycyzm ponad awangardą
Borowski był czołowym reprezentantem klasycyzującego nurtu w polskim malarstwie lat 20. i 30. Estetyka nowego klasycyzmu opierała się na antycznych i renesansowych wzorach komponowania obrazu, na które nakładały się impulsy płynące z Paryża: teoria nowego ładu klasycznego głoszona przez Maurice’a Denisa, akcentujące walory konstrukcji malarstwo André Deraina oraz dekoracyjność płócien Henri Matisse’a. W swojej twórczości udowodnił, że era awangardy nie przekreśliła ciągłości kulturowych odniesień – sztuka skłaniająca się ku jasności i porządkowi, bliska naturze ludzkiej, może nadal twórczo ubogacać życie nowoczesnych społeczeństw.
Nowy klasycyzm propagował za pośrednictwem warszawskiego Stowarzyszenia Artystów Polskich RYTM, którego był współtwórcą i przez dłuższy czas prezesem, a w okresie 1927-1933 podczas prowadzonych przez siebie zajęć z malarstwa i kompozycji w Instytucie Sztuk Plastycznych w Warszawie. Był także członkiem Stowarzyszenia Artystów Grafików RYT, Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” oraz Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

Czytaj także: Niezwykły życiorys kpt. Władysława Nawrockiego

Cechami twórczości Borowskiego były statyczna, wyważona, zamknięta w sobie kompozycja, syntetyczna, zwarta forma i subtelny, światłocieniowy modelunek, zaś bogata gradacja walorów dopełniała opisową funkcję konturów i linii. Artysta podkreślał powolny, łagodny rytm linii i szybki, przerywany, pulsujący rytm świateł ślizgających się po powierzchniach. Prymarne znaczenie w jego obrazach zyskiwał rysunek, mający przewagę nad stłumioną, pastelową kolorystyką. Wyestetyzowana stylistyka świetnie oddawała pogodny nastrój namalowanych scen, harmonijnie wpisanych w idylliczny krajobraz, oddających jedność człowieka i natury. Tematyka dzieł często odwoływała się do mitologicznych treści lub ukazywała alegorycznie pory roku i etapy ludzkiego życia.

Nowy renesans wielkich i mniejszych dekoracji
Prócz malarstwa sztalugowego artysta uprawiał malarstwo monumentalne. Udekorował polichromią m.in. kaplicę rodziny Kościelskich w Miłosławiu w Wielkopolsce, w Warszawie Zamek Królewski (sala obiadów czwartkowych; 1925), wnętrze kawiarni Ziemiańska na ulicy Mazowieckiej, cztery kamienice na Rynku Starego Miasta, gmachy Banku Gospodarstwa Krajowego i Prudentialu oraz wnętrza M/s Piłsudski i M/s Batory. Był twórcą alegorycznych malowideł Pawilonu Sztuki na Powszechnej Wystawie Krajowej w 1932 roku w Poznaniu.
Zajmował się także projektowaniem plakatów, projektów scenograficznych dla teatrów Warszawy, Poznania, Wrocławia, Łodzi i Częstochowy. Wykonywał ilustracje książkowe (cykl ilustrujący homerowskie poematy „Iliadę” i „Odyseę”). Zajmował się także projektowaniem banknotów dla Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.

Sztuka afirmacji życia
Częstym motywem przedstawień Borowskiego są zakochani biesiadujący w rokokowych ogrodach, pasterze, zbieracze owoców cieszący się obfitością zbiorów, zadumani cyrkowcy i akrobaci, pielgrzymi, muzykanci wsłuchani w melodię swych instrumentów. Lekka geometryzacja fałdów szat, uproszczonych brył architektonicznych i umownie traktowanego listowia tworzy kompozycyjną dyscyplinę zarówno w rozbudowanych scenach figuralnych, jak i w skromnych martwych naturach. W okresie przynależności do Rytmu, podobnie jak jego przyjaciel Eugeniusz Zak, stosował motywy o idyllicznym wyrazie i lirycznym nastroju, ze stylizacją na podobieństwo mistrzów Quattrocenta, i podporządkowywał je wszechogarniającej rytmizacji. Później, we wczesnych latach trzydziestych, Borowski zintensyfikował barwy, rozjaśnił paletę i wzbogacił fakturę olejnych obrazów, różnicując niekiedy malarską materię za pomocą szpachli i noża.

Uczestniczył w wielu ekspozycjach, m.in. w pokazach urządzanych przez Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych, w weneckim Biennale (1920, 1930, 1932) oraz w wystawach w Stanach Zjednoczonych. Otrzymywał prestiżowe nagrody: złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929), wyróżnienie obrazu Łuczniczki na Olimpiadzie w Los Angeles (1932) oraz złoty medal za obraz Młodość na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i Technika” w Paryżu (1937). Wierny przez swoje życie tradycji klasycznej zmarł w rodzinnej Łodzi, 6 kwietnia 1954 roku.

Źr.: culture.pl
Fot.: Wikimedia Commons/Wacław_Borowski