431 lat temu zmarł jeden z pierwszych polskich poetów – Jan Kochanowski

Jan Kochanowski to postać szczególna w polskiej kulturze. Jego twórczość poznaje się od najmłodszych lat szkolnych i jest ona mocno doceniana. Biografia autora obfituje w różne wydarzenia – zarówno radosne jak i smutne, które często miały wpływ na to, co w danym momencie pisał. Dzisiaj przypada 431. rocznica śmierci poety.

Jan Kochanowski urodził się prawdopodobnie w 1530 roku w Sycynie pod Zwoleniem, jako syn komornika radomskiego Piotra Kochanowskiego, herbu Korwin. Jego rodzina była dość zamożna, więc Jan mógł początkowo uczyć się w domu, a już w wieku 15 lat wstąpić na Akademię Krakowską. Możliwe jest również, że w między czasie uczył się jeszcze w Policznie albo w klasztorze benedyktynów w Sieciechowie.

Okres studiów

Czytaj także: Jeden z pierwszych polskich poetów, Jan Kochanowski, zmarł 434 lata temu

W 1547 roku zmarł ojciec Jana i wówczas młody student prawdopodobnie opuścił Akademię Krakowską. W jego życiorysie następuje w tym momencie luka – możliwe jest, że studiował w jednym z niemieckich uniwersytetów. Z pewnością, w 1550 roku Kochanowski wraz z rodziną przybywa do Radomia, aby uregulować sprawy majątkowe w związku ze śmiercią ojca. Później pojawia się w Królewcu, żeby w 1552 roku rozpocząć studia w Padwie. Kochanowski zwiedził wówczas Neapol i Rzym, a w 1554 roku został konsyliarzem nacji polskiej na uniwersytecie w Padwie. Ten okres studiów dał młodemu poecie okazję do zapoznania się z twórczością starożytną, a także z dziełami ówczesnych prekursorów renesansu, jak Dante Alighieri czy Francesco Petrarka. W 1555 roku Kochanowski wraca do kraju, gdzie na krótko zaczyna studia w Królewcu. Tamtejszy uniwersytet znajduje się wówczas pod dużym wpływem myśli protestanckiej i istnieje hipoteza, że Jan był wtedy przychylny tej myśli, jednak nigdy od katolicyzmu nie odszedł. W Królewcu przebywał krótko – powrócił jeszcze do Padwy, odbył podróż do Francji, by w 1559 roku ostatecznie powrócić do kraju.

Życie dworskie i początki twórczości

Jeszcze w czasie studiów, Jan Kochanowski rozpoczął swoje pierwsze poetyckie próby. Prawdopodobnie na początku pisał po łacinie, ale pod wpływem ówczesnych tendencji, zaczął tworzyć w języku narodowym. Po powrocie do kraju, poeta musiał zdecydować o drodze swojej kariery i wybrał służbę dworską. Początkowo przebywał na dworze Filipa Padniewskiego, podkanclerzego koronnego i późniejszego biskupa krakowskiego, a następnie u Jana Firleja, marszałka wielkiego koronnego. W połowie 1563 roku, Kochanowski przeszedł na służbę do Piotra Myszkowskiego, biskupa płockiego, a później krakowskiego. Dzięki niemu, Jan otrzymał godność sekretarza królewskiego. Poeta miał niższe święcenia kapłańskie, więc w 1564 roku przejął probostwo w katedrze poznańskiej, a dwa lata później w Zwoleniu. Jednak w tych parafiach nie bywał zbyt często, preferował życie dworskie. Jest to również czas, kiedy drukiem ukazują się pierwsze wiersze poety, jak np. utwór „O śmierci Jana Tarnowskiego”, czy poemat „Zuzanna”, wydany razem z „Hymnem do Boga” („Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary…”). Z czasem sława Kochanowskiego, jako poety, rosła coraz bardziej, a krąg jego wielbicieli stale się powiększał.

Czarnolas

W 1570 roku, Jan Kochanowski zdecydował się na porzucenie życia dworskiego i osiadł w Czarnolesie, który przypadł mu w spadku po zmarłym ojcu. Cztery lata później zrezygnował z dóbr i tytułów kościelnych, a rok później w konsekwencji tej decyzji, wziął ślub z Dorotą Podlodowską. Na świat przyszły ich dwie córki – Urszula i Hanna. W tym czasie poeta dokonał ostatecznej redakcji „Odprawy posłów greckich”, a także przełożył 150 psalmów, wydanych w 1579 roku drukiem, jako „Psałterz Dawidów”. Powstawały również kolejne fraszki oraz pieśni, w tym „Pieśń świętojańska o sobótce”. Jednak wówczas na poetę zaczęły spadać nieszczęścia. W 1577 roku zmarł jego brat, Kacper, zaś na przełomie lat 1578/1579 zmarła Urszula. Rok później umarła druga córka poety – Hanna. To im (zwłaszcza Urszuli) Kochanowski poświęcił swoje „Treny”. Pod koniec życia, Jan Kochanowski zdecydował się na powrót do polityki, na dwór króla Stefana Batorego. W 1584 roku podjął decyzję o wyjeździe do Lublina, gdzie zmarł 22 sierpnia na udar mózgu. Prawdopodobnie został początkowo pochowany w Lublinie, a dopiero na początku XVII wieku jego zwłoki zostały przeniesione do Zwolenia.

Na Wawelu deszcz odsłonił kości i ceramikę

Fot. Obraz Jana Matejki pt. Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki/commons.wikimedia.org