Raport: prawie połowa polskich naukowców za granicą nie chce wracać do kraju

Eksperci fundacji Polonium, integrującej polskie środowisko naukowe zagranicą, przeprowadzili ankietę wśród 464 polskich naukowców z 31 krajów świata, w tym z Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec czy Francji. Pytania dotyczyły m.in. planów związanych z powrotem do Polski, postrzegania kraju i polskiego środowiska naukowego oraz potrzeb i oczekiwań związanych ze współpracą z naukowcami na stałe mieszkającymi w Polsce.

Spośród osób biorących udział w badaniu 46,8 proc. zadeklarowało, że „na pewno” lub „prawdopodobnie” nie wróci do Polski, 25,6 proc. badanych osób było niezdecydowanych, z kolei 27,1 proc. stwierdziło, że planuje powrót do kraju. 0,5 proc. badanych osób nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.

Czytaj także: Geostrategia, czas na radykalne zmiany

Wśród tych, którzy chcą zostać za granicą, ponad połowa (52,2 proc.) przyznała równocześnie, że „czerpie korzyści” z kontaktów z naukowcami z Polski. W większości relacje te zostały jednak nawiązane w czasie, kiedy badana osoba mieszkała jeszcze w Polsce (75,5 proc.), w czasie wspólnej pracy (46,8 proc.) lub podczas konferencji naukowych (27,5 proc.) – zaledwie 5,7 proc. badanych osób deklaruje, że aktywnie poszukuje nowych kontaktów z naukowcami w Polsce.

Nieefektywne działania polskich instytucji?

Eksperci fundacji Polonium uważają, że świadczy to o niedostatecznych rezultatach działań polskich instytucji w tworzeniu możliwości współpracy między polskimi naukowcami w kraju i za granicą.

„Gdy myślimy o wyjazdach naszych naukowców za granicę, najczęściej postrzegamy to zjawisko w kategorii inwestycji, która już się nam nie zwróci” – podkreśla dr Rafał Mostowy z fundacji Polonium, cytowany w przesłanej PAP informacji prasowej. „Potencjał tych osób jest olbrzymi, to w Polsce się wykształcili, ale inne kraje na tym skorzystają. W rezultacie skupiamy się na tworzeniu programów powrotowych dla naukowców, zapominając o tym co najważniejsze, czyli nawiązaniu z nimi współpracy i budowaniu relacji. Bez networkingu także z tymi, którzy wracać do Polski nie planują, tracimy olbrzymi kapitał społeczny” – dodaje.

Jak podkreśla fundacja, wyniki przeprowadzonego badania pokazują, że strategia umiędzynarodowienia polskiej nauki nie powinna opierać się tylko i wyłącznie na zachęcaniu naukowców do powrotu – jej ważnym filarem powinno być budowanie sieci kontaktów z osobami, które do kraju wracać nie chcą. Eksperci fundacji zwracają uwagę na to, że tego typu współpraca może poprawić międzynarodowy wizerunek polskich uczelni i ich osiągnięć naukowych, jak również ułatwić Polakom ubieganie się o wiele europejskich grantów.

„Instytucje wspierające badania naukowe i ośrodki grantowe, takie jak Narodowe Centrum Nauki czy Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, powinny tworzyć okazje do spotkań między naukowcami oraz wspierać oddolne inicjatywy” – uważa Dominika Czerniawska z fundacji Polonium.

Jak zachęcić naukowców do powrotu?

„Rekomendujemy stworzenie programów, które umożliwią wykorzystanie kapitału społecznego polskich naukowców pracujących na stałe za granicą poprzez wzmocnienie relacji w środowisku naukowym. Należy zachęcać naukowców do budowania kontaktów, m.in. przez organizację krótkich wizyt dla uznanych polskich naukowców pracujących za granicą, powiązanych ze stażami dla naukowców z Polski w zagranicznych jednostkach” – podkreśla ekspertka.

Wśród ankietowanych biorących pod uwagę powrót do Polski, dominują natomiast nienaukowe motywacje tej decyzji. 66,9 proc. osób z tej grupy, jako jeden z możliwych powodów powrotu podało „korzyści niezawodowe, takie jak możliwość zamieszkania w kraju pochodzenia”. Z kolei 53,6 proc. chciałoby wywrzeć pozytywny wpływ na polskie środowisko naukowe, a 42,3 proc. przenieść na polski grunt wiedzę naukową zdobytą w innych krajach. Dopiero czwarta pod względem popularności odpowiedź dotyczyła pozytywnego wpływu na karierę respondenta: 33,1 proc. chciałoby skorzystać z okazji do stworzenia w Polsce swojej własnej grupy badawczej. Jak czytamy w raporcie, wyniki te sugerują, że wielu polskich naukowców pracujących za granicą nie postrzega powrotu do Polski jako awansu zawodowego, z którego oni sami mogliby odnieść korzyści.

Raport „Niedostrzeżeni: Polska diaspora naukowa jako źródło kapitału społecznego” został przygotowany przez fundację Polonium we współpracy z Polskim Towarzystwem Naukowym Na Obczyźnie oraz Fundacją Na Rzecz Nauki Polskiej. Badanie przeprowadzono przy pomocy ankiety online na próbie 464 polskich naukowców mieszkających i pracujących za granicą. Dane zbierano między 2017 i 2018 r.

Z pełnym raportem można zapoznać się na stronie fundacji Polonium: poloniumfoundation.org/research

Źródło: Serwis Nauka w Polsce – www.naukawpolsce.pap.pl, Autorka: Katarzyna Florencka
Fot. pixabay.com