Powstańcy na profilowe!

Portal wMeritum.pl organizuje akcję „Powstańcy na profilowe!”

Idea jest bardzo prosta.
1 sierpnia, w rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, ustawiamy na Facebooku jako zdjęcie profilowe jedną z przygotowanych przez nas grafik, które są dostępne poniżej i pozostawiamy je przed 63 dni – tak długo jak walczyli Powstańcy.

GALERIA:

 

1 z 21

- +

Jaki sens ma działalność internetowa? W ten sposób nie tylko pokazujemy znajomym, że pamiętamy o wydarzeniach z 1944 roku, nie tylko oddajemy cześć Bohaterom, lecz przede wszystkim pogłębiamy i propagujemy wiedzę. Grafiki przedstawiają bowiem odznaczenia zgrupowań i batalionów biorących udział w Powstaniu wraz z ich historycznym opisem (charakterystyka jest widoczna po kliknięciu i rozwinięciu zawartości ramki).

OPISY BATALINÓW I ZGRUPOWAŃ:

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie CHROBRY II”]Zgrupowanie „Chrobry II” powstało samorzutnie 1 sierpnia 1944 r. w rejonie ulic: Twardej, Siennej i Żelaznej. Organizatorami byli: mjr Leon Nowakowski ps. „Lig”, zastępca dowódcy kpt. Jan Jaroszek ps. „Proboszcz” – obaj polegli. Po nich dowodzili: mjr Zygmunt Brejnak ps. „Zygmunt” i mjr Andrzej Kownacki ps. „Jerzy Jeżewski” . Zgrupowanie było ściśle związane z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. Wystarczy wspomnieć, że pierwszy dowódca mjr Leon Nowakowski ps. „Lig” był szefem wyszkolenia w Komendzie Okręgu Łódź NSZ-AK. Również w sztabie zgrupowania dominowali przedstawiciele tej formacji. Pierwsza broń jaka znalazła się na wyposażeniu zgrupowania pochodziła z konspiracyjnych składów NSZ zmagazynowanych przy ul. Twardej 40 w Warszawie. Zgrupowanie formowało się spontanicznie w ogniu walki. Wybuch powstania zastał przyszłych członków „Chrobrego II” w różnych miejscach Warszawy. Drugiego sierpnia do mjra Nowakowskiego zgłosił się rtm. Witold Pilecki, po wojnie zamordowany przez komunistów bohater Oświęcimia, który objął dowództwo nad jedną z kompanii „Chrobrego II”. Dopiero po pierwszych dwóch tygodniach walk zgrupowanie w pełni się uformowało i obsadziło teren pomiędzy ul. Towarową, Grzybowską i koleją. Kontrolowanego obszaru powstańcy nie oddali Niemcom aż do końca walk, pomimo silnych ataków pancernych. Niemcom zależało na tym rejonie ze względu na bliskie położenie, strategicznych z ich punktu widzenia, al. Jerozolimskich. O tym zgrupowaniu dowódca Powstania Warszawskiego, generał Antoni Chruściel „Monter” wypowiedział w Muranau znamienne słowa: „Co tu gadać, jedynie „Chrobry II” nie oddał Niemcom przez cały czas trwania akcji ani piędzi terenu.” W symbolu Zgrupowania Chrobry II znajduje się mieczyk opleciony biało-czerwoną szarfą, co wskazywało jednoznacznie na narodowy charakter tego zgrupowania. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Batalion KILIŃSKI”]Zaczątki batalionu w ramach POZ powstały 11 listopada 1939 r. w Warszawie Śródmieście. 29.09.1942 r. włączony został do Obwodu I, Rejon 4 – Śródmieście AK, a w 1943 r. przyjął kryptonim im. płka Jana Kilińskiego. Dowódcami kolejno byli: kpt. „Jan” – Edward Sernicki (aresztowany w marcu 1941 r. i stracony w Oświęcimiu); mjr „Art” – Władysław Królikiewicz (do października 1941 r.); mjr „Sosna” – Gustaw Billewicz; kpt. „Wrzos” – Józef Marian Hoffman; kpt. „Nowomiejski” – Władysław Brzeziński; od października 1943 r. rtm. „Leliwa” – Henryk Leliwa-Roycewicz (ranny 08.09.1944 r.); p.o. por./kpt. „Szary” Stanisław Silkiewicz, jeden z założycieli baonu (ciężko ranny 14.09.1944 r., zmarł17.09.1944 r.); p.o. por. „Jarząbek” – Władysław lanelli – do kapitulacji Powstania. Szkolenie w okresie konspiracji prowadzone było na różnych poziomach i w wielu specjalnościach. Od 1942 r. do maja 1944 r. tytuły podchorążych otrzymało ponad 100 elewów, część z nich skierowano do bliźniaczych baonów, np. „Łukasiński”. Wielu żołnierzy ukończyło szkolenie podoficerskie. Uzbrojenie oddziałów w godzinie „W” było bardzo skromne. Natomiast w ewidencji zarejestrowano ponad 2.200 ludzi. Na krótko przed godz. „W” na polecenie wyższego dowództwa przekazano 2 rkm-y z IX Zgrupowania dla oddziałów na Woli W powstaniu Warszawskim baon wystąpił w składzie ośmiu kompanii w dwóch zgrupowaniach: IX Zgrupowanie (d-ca rtm. „Leliwa”) – 1 komp. „Wigry”, 2 komp. „Szare Szeregi”, 3 komp. „Szare Szeregi-Junior” (powstała z wydzielonego plutonu z 2 komp.), 6 komp. „Wawerska”; X Zgrupowanie (d-ca i z-ca d-cy baonu por. „Ostoja” – Leon Gajdowski) 4 komp. „Watra”, 5 komp. „Wysocki-Philips” (powstała w fabryce Philips, dla kamuflażu w konspiracji używano kryptonimu „Wysocki”), 7 komp. motorowa „Iskra” i 44 komp. WSOP. Istniejące w okresie konspiracji samodzielne plutony „Dryświaty” (podoficerski) oraz łączności i zwiadowców – zostały rozwiązane. W czasie trwania Powstania nastąpiło szereg zmian organizacyjnych: 3 sierpnia włączono do baonu oddział sabotażowo-dywersyjny Kedyw Kolegium C (41 żołnierzy) jako 8 kompanię, rozwiniętą w toku walk do ponad 300 żołnierzy w czterech plutonach; 4 sierpnia włączono 41 komp. WSOP – jako 9 kompanię; 6 sierpnia rozwiązano X Zgrupowanie; utworzono służby sztabowe; drużynę ochrony sztabu przekształcono w pluton Wartowniczy, a po kilku dniach w pluton Odwodowy (jako jednostka bojowa poniósł duże straty); przy dowództwie baonu zorganizowano z ochotników dwie Drużyny Służby Pracy (około 60 ludzi); i ich zakres zadań: transport żywności do baonu i szpitali, transport rannych do i między szpitalami, naprawianie barykad – byli polegli i ranni – oraz grzebanie zmarłych; 17 sierpnia zorganizowano Kompanię Szturmową z ochotników z 1, 2 i 3 kompanii i odkomenderowano ją do dyspozycji d-cy baonu „Sowiński” (kpt. „Hal”). W ramach tego batalionu walczyła ona w sierpniu na obrzeżach zachodnich Śródmieścia Półno~o, a we wrześniu w obronie 41. Grzybowskiej do końca walk. Obrona tej linii przez l batalion im. gen. J. Sowińskiego dowodzonego przez kpt. Wacława Stykowskiego „Hala” uniemożliwiła Niemcom przebicie się do Śródmieścia. Rejony działania: IX Zgrupowanie – teren ograniczony ulicami: Świętokrzyska, Nowy Świat, Aleje Jerozolimskie, Marszałkowska do Złotej oraz okolice PASTY, plac Grzybowski i ul. Królewska do Marszałkowskiej. rejon ten nasycony był dużą ilością placówek i urzędów niemieckich. Wszystkie obiekty w tym rejonie zdobyto i utrzymano. Są to: Prudential, Poczta Główna, PASTA przy ul. Zielnej, placówka „Królewska 16” blokująca dostęp do Śródmieścia, północnej strony Al. Jerozolimskich do Marszałkowskiej, w tym współudział ze Zgrupowaniem „Bełt” (z nieparzystej strony Alej) w budowie i utrzymaniu barykady-przejścia przez Aleje, jako jedynego połączenia północnej i południowej części miasta. 3 sierpnia rozbito na Marszałkowskiej niemiecką kolumnę pancerno-motorową zmierzającą do PASTY celem wzmocnienia jej załogi. Tego dnia i następnych, wspólnie z innymi oddziałami, zlikwidowano ponad 100-osobowy oddziałnpla z rozbitej kolumny. Komunikat Nr 22 z 03.08.44 r. i B.I. 04.08. Niemcy, chcąc obronić główny węzeł łączności na trasie Berlin – front wschodni, jakim była PASTA, ponownie usiłowali wzmocnić obronę tego obiektu. Ale w nocy z 12 na 13 sierpnia baon otrzymał część zrzutu lotniczego, w tym broń maszynową i piaty. Zorganizowano grupę szturmową (25 osób), która przez zaskoczenie zdobyła obiekt przy ul. Królewskiej 16 (poległa jedna osoba) wchodząc w obręb Ogrodu Saskiego. Przed wieczorem 13 sierpnia z tego obiektu rozbito w Ogrodzie Saskim kolumnę npla około 200 żołnierzy, zdążającą do PASTY pod ochroną dwóch czołgów. Jeden z nich uszkodzono, drugi nie podjął walki. Kolumna została rozbita, zniszczona i rozproszona. 20 sierpnia baon, przy udziale służb specjalnych Obwodu (minerki i saperzy) i kilku oddziałów zdobył PASTĘ. Placówka „Królewska 16″ mimo wielu natarć npla z udziałem czołgów i bombardowań została” utrzymana do końca Powstania kosztem znacznych ofiar. W prasie powstańczej zyskała ona chlubną nazwę „Samotnej Placówki”. Do znaczących akcji należy zaliczyć „Na pomoc Starówce”. Grupy szturmowe baonu „Kiliński” wraz z innymi grupami 4 Rejonu uczestniczyły w nocy z 30 na 31 sierpnia w bojach o otworzenie przejścia do Śródmieścia dla oddziałów przebijających się ze Starego Miasta. N a szerokim froncie tej akcji szczególnie krwawe walki toczyły się w rejonach Ogród Saski, Hale Mirowskie: Graniczna, Skórzana, Rynkowa i na odcinku centralnym – ul. Grzybowska – Ciepła. Obustronne natarcia ze Starego Miasta i ze Śródmieścia, mimo olbrzymiego wysiłku i strat, nie udały się. Tylko jeden oddział płka „Radosława” przedarł się przez Ogród Saski do gruzów Giełdy (Królewska 14). Była to jedna z wielkich akcji w Powstaniu Warszawskim. X Zgrupowanie walczyło na barykadach Woli wraz z innymi oddziałami, w tym płka „Radosława”, opóźniając natarcia npla do 6 sierpnia, po czym zostało rozwiązane. Część oddziałów przeszła na Stare Miasto: 5 kompania i większość4 kompanii, część 44 komp. WSOP wraz z oficerami. Do Śródmieścia przeszła 7 kompania, część 4 komp. i część 44 komp. WSOP i te jednostki walczyły w zachodniej części Śródmieścia i w rejonie PASTY. Na Starym Mieście 5 kompania walczyła na placu Teatralnym, a 4 kompania walczyła w obronie PWPW Jeden pluton 4 komp. (171 a) od początku walczył na placu Teatralnym. W końcowych walkach na Starym Mieście zorganizowano z innymi oddziałami grupę kanałową dla łączności ze Śródmieściem i Żoliborzem. N a Żoliborz skierowano 42 żołnierzy. Po upadku Starego Miasta część 4 kompanii, jako odwód Zgrupowania płka „Radosława”, przeszła na Czerniaków, i wkrótce skierowana została do obrony ul. Książęcej i N owego Światu. W brawurowym ataku zdobyła budynek Straży Ogniowej przy ul. Nowy Świat 6, za co gen. „Bór” – dowódca AK odznaczył osobiście czterech żołnierzy Orderem Virtuti Militari i 22 żołnierzy Krzyżem Walecznych. Po ciężkich bombardowaniach lotniczych i ostrzale artyleryjskim zdziesiątkowane i wyniszczone oddziały baonu zostały wycofane do odwodu i została utworzona zbiorcza kompania „Kiliński”, a najliczniejsza 8 komp. podporządkowana została d-cy I Obwodu (płk „Radwan”) do obrony barykady – przejściem przez Aleje i odcinka Marszałkowskiej do Złotej. W ramach organizacji Korpusu AK (20.09.1944 r.), z ozdrowieńców i lżej rannych odtworzono szkieletowy baon i wszedł on w skład 15 pp, a 8 komp. w skład 36 pp. Po kapitulacji ochotnicy z oddziałów baonu weszli w skład Baonu Osłonowego (od 3 do 9 października). Dwie kompanie – 8 komp. „C” i zbiorcza komp. „D” oraz jedna komp. z baonu „Miłosz” ze Śródmieścia Połud. Oddziały baonu „Kiliński” walczyły w sześciu dzielnicach miasta i poniosły duże straty: około 500 poległych i ponad 1000 rannych (dane niepełne). Walki baonu „Kiliński” upamiętniono tablicami i płytą na placu Napoleona, a plac nazwano placem Powstańców Warszawy. Wydano Księgę Poległych, szereg książek, publikacji okolicznościowych, biuletynów informacyjnych (periodyków) i kwartalnik „KILIŃSKI – arkusz wspomnień i działań”. 48 żołnierzy baonu „Kiliński” udekorowanych zostało Orderem Virtuti Militari i wielu Krzyżem Walecznych oraz innymi odznaczeniami. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Batalion MIOTŁA”]Dowódca: mjr Franciszek Władysław Mazurkiewicz „Niebora”, „Korday” . Powstał wiosną 1944 roku, z samodzielnego oddziału dyspozycyjnego o kryptonimie „Anatol” -„Lilpop” z Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej, dowodzonego przez ppor. Seweryna Waldemara Skowrońskiego, oraz następujących oddziałów Armii Krajowej: plutonu „Niedźwiedzi” z Konfederacji Narodu i plutonu „Jerzyki” z Powstańczych Oddziałów Specjalnych. Oddział dyspozycyjny o kolejnych kryptonimach: „Arciszewski”, „Walery”, „Anatol”, „Lilpop” był stopniowo przygotowywany przez S.w. Skowrońskiego, początkowo w oparciu o organizacje „Pobudka” i Konfederację Narodu. Od połowy 1941 roku działał w ramach Związku „Odwetu”, a następnie Kedywu Obszaru Warszawskiego AK. Przejściowo wchodził w skład Kedywu Okręgu Warszawa, a następnie od lipca 1943 r. wchodził w skład Kedywu K.G. AK. Pluton „Niedźwiedzi” Konfederacji Narodu dowodzony przez podchorążego „Niemego” – Leszka Niżyńskiego, i pluton „Jerzyków” dowodzony przez ppor. „Szczęsnego” – Michała Panasika, zostały włączone w skład powstającego baonu „Miotła” zimą 1943 i wiosną 1944 roku. Żołnierze batalionu „Miotła”, wchodzący w skład oddziałów Armii Krajowej, na przestrzeni lat 1941-1944 prowadzili walkę z okupantem niemieckim na odcinku sabotażu i wielkiej dywersji. Wykonywali akcje sabotażowe na kolei i w zakładach przemysłowych, pracujących dla potrzeb niemieckich. Wysadzali pociągi, prowadzili akcje zaopatrzeniowe dla potrzeb oddziałów partyzanckich Armii Krajowej i wykonywali wyroki na zbrodniarzach niemieckich i zdrajcach Narodu Polskiego. Baon „Miotła” brał czynny udział w walkach Powstania Warszawskiego w ramach Zgrupowania „Radosław” od dnia 1 do 11 sierpnia 1944 r. na Woli, Powązkach i Stawkach. Po śmierci dowódcy baonu „Miotła” majora Franciszka Władysława Mazurkiewicza, żołnierze baonu „Miotła” w ramach macierzystych plutonów walczyli nadal w Zgrupowaniu „Radosław” do dnia 2 października 1944 roku, na Muranowie, Starym Mieście, Czerniakowie i Mokotowie w baonie „Czata 49” (plutony „Jerzyków”, „Marsa”, „Niedziwedzi” i „Torpedy” oraz batalionu zapasowego „Igor” (pluton „Sarmaka” i „Czarnego”) i w ramach odcinka „Sarna” w Śródmieściu Południowym. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego część żołnierzy „Miotły” nie poszła do niewoli niemieckiej i prowadziła dalej działalność bojową i konspiracyjna w miejscowościach podwarszawskich. Pewna część żołnierzy „Miotły” pod dowództwem kpt. Tadeusza Janickiego „Czarnego” stanowiła jeden z oddziałów ochrony Komendy Głównej Armii Krajowej w Częstochowie. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Batalion PARASOL”]Zorganizowany latem 1943 r. Oddział do Zadań Specjalnych Kierownictwa Dywersji Kom. Głównej AK nosił kolejno kryptonimy: „Agat”, „Pegaz”, „Parasol”. Dla odparcia terroru niemieckiego. Przy tworzeniu kadry skorzystano z szeregów konspiracyjnych ZHP. Był to najbardziej cenny materiał ludzki, przepełniony patriotyzmem. Komenda „Szarych Szeregów” oddelegowała 60-ciu najstarszych harcerzy z tzw. „Grup Szturmowych”, podlegających kierownictwu Dywersji KG AK. Organizacją komp. „G.S.”-u zajął się kpt. art. Adam Borys ps. „Pług” – cichociemny, przeszkolony teoretycznie i praktycznie w zakresie dywersji na zapleczu wroga. „Parasol” wykonał szereg wspaniałych akcji zbrojnych wymagających wielkiego ryzyka i ofiar, m.in. na Franza Brukla, Albrechta Eitnera, gen. SS Kutscherę, gen. SS Koppe, Waltera Stamma i in. W czasie Powstania Warszawskiego w składzie już trzech kompanii: „Rafała”, „Mirskiego” i „Lutego” żołnierze baonu „Parasol” walczyli w Zgrupowaniu „Radosława” na Woli, Starym Mieście (jako odwód dcy grupy „Północ”), Czerniakowie, Mokotowie i Śródmieściu. Na Starym Mieście poległo 120 żołnierzy nie licząc rannych. Udając się na Czerniaków zdziesiątkowany baon liczył około 140 żołnierzy, wchodząc w skład pozostałości Zgrupowania „Radosław” jako kompania. Walczył w rejonie ul. Ludnej, Solec i Wilanowskiej. Część walczących po krwawych walkach przedostała się na Pragę, część została wymordowana, a niewielka grupa przedostała się kanałami na Mokotów. Na Czerniakowie poległo 90 żołnierzy obojga płci. Z kanałów na Mokotowie 20 września 1944 r. wyszło 33 żołnierzy, w tym 9 dziewcząt. Trafili na najcięższy moment likwidacji „Rzeczypospolitej Mokotowskiej”, gdyż w dniach 24, 25, 26 i 27 były tam skoncentrowane poważne siły wroga, nacierające na resztki zdziesiątkowanych oddziałów powstańczych Mokotowa. Żaden chyba oddział nie przeszedł tak tragicznego szlaku bojowego jak ” Parasol” W końcowej fazie walk żołnierze „Radosława” wycofali się kanałami do Śródmieścia, gdzie zajęli kwatery u zbiegu ulic Wilczej i Kruczęj. W dniu 2 października 1944 r. nastąpiła kapitulacja Śródmieścia i wymarsz do obozów jenieckich. ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „PARASOL” Dowódca – kpt. mjr. „Pług” Adam Borys, c. ranny 6.08 por. „Jeremi” Jerzy Zborowski, p.o. d-cy 6.08-15.09, zamord. 23.09 ppor. „Mirski” Jerzy Zapadko, p.o. d-cy, ranny 26.08 adiutant d-cy, plut. pchor. „Kaktus” Tadeusz Szabelski, poległ 21.08 kwatermistrz – kpr. pchor. „Robert” Wiesław Raciborski szef służby „Moto” – kpr. pchor. „Korczak” Wojciech Świątkowski szef sanitariatu – „dr Maks” Zbigniew Dworak 1 kompania – kpr. pchor. „Rafał” Stanisław Leopold, poległ 25.08; kpr pchor, „Rysiek” Ryszard Hoffman, poległ we wrześniu 1 pluton – kpr. pchor. „Mietek” Antoni Sakowski, pol. 1.09 – plut. pchor. „Akszak” Przemysław Kardaszewicz, pol. 24.08 2 pluton – plut. pchor. „Władek” Władysław Wajnert, – sierż. pchor. „Gryf” Janusz Brochwicz-Lewiński, c. ranny 8.08 3 pluton – plut. pchor. „Olek” Tadeusz Kamiński, poległ 19.09 4 pluton – ppor. „Henryk” Jerzy Dargiel, ranny w wrześniu 5 pluton „NAROCZ”- por. „Damazy” Bronisław Jastrzębski 2 kompania – kpr. pchor. „Mirski” Jerzy Zapadko, ranny 3.08, ppor. „Lubicz” Marian Janczakowski, poległ 12.08, kpr. pchor. „Kopeć” Stanisław Jastrzębski, c ranny 6.08 1 pluton – plut. pchor. „Kopeć” Stanisław Jastrzębski; ppor. „Tomasz” Andrzej Góral 2 pluton – plut. pchor. „Mag” Zdzisław Dobrowolski, ranny;kpr. pchor. „Żarski” Marceli Wiśniewski III pluton – plut. pchor. „Bolec” Tadeusz Hojko, c. ranny; kpr. pchor. „Ryś” Zbigniew Chmaj, z-ca, poległ 15.08 3. kompania – plut. pchor. „Luty” Wacław Dunin-Karwicki, ranny, zmarł 21.09; plut. pchor. „Lot” Jerzy Gebert, ranny 31.08 I pluton – plut. pchor. „Lot” Jerzy Gebert II pluton – plut. pchor. „Mors” Bohdan Czarnecki III pluton – kpr. pchor. „Szarak” Bogdan Woźniak, ranny 14.08[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Batalion WIGRY”]Dowódcą „Wigier” był kpt. hm. Eugeniusz Konopacki, ps. „Trzaska”, ps. „Gustaw”. 30.10.1939 r. pięciu harcmistrzów ZHP Chorągwi Warszawskiej powołało tajną Harcerską Organizacje Wojskową „Wigry”, do walki z okupantami. Nabór do „Wigier” 1940-1943 pochodził głównie z środowisk harcerskich i uczniowskich (m.in. z gimnazjum Władysława IV na Pradze). Po włączeniu „Wigier” do TOW; ZWZ, AK i nawiązaniu współpracy z Szarymi Szeregami, „Trzaska” został kmdtem Centr. Wyszko Wojsk. Szarych Szeregów i Szk. Podchor. Piech. „Agricoli” i przyjęty do Głównej. Kwatery Harcerzy „Pasieka”. W wyniku naboru ochotników i szkoleniu, „Wigry” uformowały (do lipca 1944 r.) trzy kompanie („Witold”, „Czesław”, „Edward”), plutony specjalistyczne: sanitarno-łącz. kobiet (Szpital Ujazdowski), zwiadowczy (na terenie Majdanka), dywersyjny „Sekda” (Kielecczyzna) i patrol sanitarny kompanii „Edward” (kobiety). Łącznie ok. 500 ludzi. W Powstaniu Warszawskim (01.08.-05.10.1944 r.). Szlak walk Stare Miasto Wola-Stare Miasto. (01.08.-02.09.1944 r.), następnie Śródmieście. Na koncentrację, na Stare Miasto dotarło ok. 300 Wigierczyków (kwatera w gmachu Min. Sprawiedliwości, przy ul. Podwale 23). Na rozkaz dowództwa Powstania (02.08.) ok. 200 Wigierczyków wraz z innymi oddziałami odwodowymi przeszła na Wolę z zamiarem przebicia się do Kampinosu dla uzupełnienia uzbrojenia. Po nieudanym przebiciu z Woli „Wigry” bronią jej i do 06.08. uczestniczyli w krwawych walkach (obrona ul. Długosza, Cm. Ewangelickiego), ponoszą duże straty w ludziach. Za męstwo otrzymują 1 VM i 5 KW; a dowódca „Trzaska” nominację na kapitana. Następuje wycofanie na Stare Miasto (06.08) i połączenie z pozostałą tam grupą „Wigier” powiększoną (dzięki inicjatywie kpt. Pawła Leńskiego „Lech II”) o ochotników ze Starówki. Przeformowane „Wigry” jako baon odwodowy w ramach Zgrupowania „Róg”, a następnie Zgrupowania „Trzaska” pod dowództwem kpt. „Trzaski” uczestniczą w ciężkich walkach aż do upadku Starówki (02.09.) w następujących akcjach, kolejno: na Dworzec Gdański, obrona Katedry św. Jana i rejonu Katedry (przez 22 dni), wypad na Pawiak, obrona pl. Krasińskich, ochrona Kwat. KG AK, obrona barykad na Świętojańskiej i Kanonii, zdobycie, obrona i utrata Pałacu Mostowskich, obrona Banku Polskiego, wsparcie obrony na ul. Piwnej, Boleść, akcja w Obwodzie Żoliborz (2 razy), akcja przebicia górą do Śródmieścia (nieudana). Kpt. „Trzaska”, dowodzący lewym skrzydłem przebicia, zdołał (ranny) z grupą uczestników dotrzeć do pozycji powstańczych Śródmieścia, w tym czasie „Wigierczycy” osłaniają ewakuację kanałami (włazy). Część „Wigierczyków” zdołała przejść kanałami (2.-03.09.) do Śródmieścia, gdzie pod dowództwem (rannego) kpt. „Trzaski” tworzą Oddział Bojowy, którym dowodzą kolejno: kpt. Leoncjusz Wancerski „Zaremba” i por. Jan Golański „Roman”. „Wigierczycy” do 02.10.1944 r. uczestniczą w walkach (w ramach Zgrupowania „Bartkiewicza”): o Dworzec Pocztowy, w obronie barykady na ul. Świętokrzyskiej – Czackiego, Odcinka – Mazowiecka – Świętokrzyska – pl. Napoleona, i Odcinka „Radzymin” (Królewska – Marszałkowska). Po kapitulacji 133 Wigierczyków z dowódcą jako 9 komp. 36 pp LA opuściło Warszawę do obozów. Straty baonu „Wigry”: okupacja – 35 zabitych i zmarłych, w Powstaniu – 160 poległych, ok. 180 zaginionych i ok. 120 rannych. ORDRE DE BATAILLE Batalionu Harcerskiego „WIGRY” Dowódca batalionu – por. rez. art. Eugeniusz Konopacki „Trzaska” I zastępca – ppor. rez. Władysław Ludwig „Kamil” II zastępca – ppor. rez. sap. Roman Kaczorowski „Prokop” Lekarz – dr med. Izabela Niedźwiedzka- Trzaskowska „Bella Zawilska”; Pluton sanit.-łącz. – Maria Sielużycka-Czermińska „Isia Dąbrowska” l Kompania „Witold” – ppor. rez. Władysław Ludwig „Kamil” Z-ca – por. rez. adw. Jan Makowiecki „Platon” Adiutan – ppor. Czesław Szmakfefer „Szczupak” Pluton 1911 – ppor. Stanisław Rekłajtis „Rekin” Pluton 1913 – ppor. Antoni Grzelecki „Czaki” 2 Kompania „Czesław” – ppor. rez. Roman Kaczorowski „Prokop” Z-ca – ppor. rez. łącz. Jerzy Krygier „Wojnicz” Szef – sierż. pchor. Jan de Virion „Bożeniec” Pluton 1912 – ppor. Kazimierz Hempel „Cambel” Pluton 1914 – por. sI. sto piech. Paweł Augustyn Leński „Lech II” 3 Kompania „Edward” – kpt. piech. Edward Solon „Ateński” Z-ca – ppor. rez. piech. Jerzy Michał Gomóliński „Rogala” Szef – chor. NN „Brzoza” Pluton 1915 – por. rez. art. Bohdan Machan „Akaga” Pluton 1916 – ppor. NN „Mar” (nie stawił się)[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Batalion ZOŚKA”]Dowódca: por. /kpt. Ryszard Białous „Jerzy”. Baon AK „Zośka” wywodził się głównie z harcerzy Grup Szturmowych w Szarych Szeregach. Ci harcerze uczestniczyli w czasie okupacji od 1941 roku w akcjach „Małego Sabotażu”, a następnie wykonywali wiele akcji dywersyjnych. od listopada 1942 r. pełnili służbę „Wielkiej Dywersji”, podlegając Kierownictwu Dywersji – „KEDYW” Komendy Głównej AK. 1 września 1943 roku utworzony został z Grup Szturmowych słynny baon, który jako swe imię przyjął pseudonim poległego 20 sierpnia 1943 roku w Akcji „Sieczychy” koło Wyszkowa dowódcy Warszawskich Grup Szturmowych, hm. ppor. „ZOŚKI” – Tadeusza Zawadzkiego. W Powstaniu Warszawskim w składzie trzech kompanii: „Maciek”, „Rudy” i „Giewont” w ramach Brygady Dywersyjnej „Broda 53” walczył baon „Zośka” w Zgrupowaniu AK „Radosław” na Woli, Starym Mieście i na Czerniakowie. Opis tych bohaterskich walk przekracza ramy tej relacji i znajduje się w licznych opracowaniach książkowych. W akcjach, w obozach, w więzieniach i w Powstaniu poległo 453 żołnierzy baonu., w tym łączniczki i sanitariuszki. ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „ZOŚKA” por. kpt. „Jerzy” Ryszard Białous, 1-31.08 d-ca baonu, od 3.09 d-ca „BRODY 53”, kpt. hm. „Piotr Pomian” Eugeniusz Stasiecki, z-ca d-cy, zg. 16.08 por. „Szczerba” Jerzy Berowski, poczet d-cy, zg. 11.08 por. „Jurek TK” Jerzy Pepłowski, adiutant, zg. 16.09 por. „Xen” Bolesław Stańczyk, od 3.09 adiutant d-cy baonu, z-ca dowódcy „BRODY 53” por. „Brzechwa” Roman Grzybowski, kwatermistrz baonu ks. „Ojciec Paweł” Józef Warszawski, kapelan 1. kompania „MACIEK” dowódca – por. phm. „Blondyn” Andrzej Łukoski, zg. 18.08; ppor. „Kmita” Henryk Kozłowski, p.o. d-cy komp. ranny 22.08; ppor. „Skalski” Tadeusz Schiffers, p.o. d-cy komp. Zg. 16.09; I pluton „WŁODEK” por. „Tyka” Jerzy Golnik, zg. 9.08; II pluton – ppor. „Skalski” Tadeusz Schiffers, zg. 16.09; ppor. „Poraj” Stefan Kowalewski, p.o. d-cy plut. zg 31.08 III pluton – ppor. „Zagłoba” Andrzej Sowiński, c. ranny 8.08; sierż. pchor. „Borsuk” Wiesław Brauliński p.o. d-cy, zg 8.08; plut. pchor. „Marian” Marian Bielicki, zg. 15.08; IV pluton – ppor. phm. „Kindżał” Leszek Kidziński, zg 22.09; 2. kompania „RUDY” – plut. pchor. ppor. por. kpt. „Morro” Andrzej Romocki, zg 15.09; por. „Florian” Jerzy Jagiełło, z-ca d-cy, zg. 14.08; plut. pchor., ppor. „Drogosław” „Drogowskaz”Jan Więckowski; I pluton „SAD” – por. phm. „Jerzyk” Jerzy Weil, ranny, zmarł 22.09; ppor. „Sielakowa” Jacek Majewski, p.o. d-cy, zg 31.08; II pluton „ALEK” – ppor. phm „Kołczan” Eugeniusz Koecher, zg. 8.08; ppor. phm. „Maryśka” Jan Jaworowski, zmarł 10.09; ppor. phm. „Mały Jedrek” Andrzej Makólski, zg. 28.08; st. sierż. „Kolka” Czesław Nantel, zg. 31.08; por. phm. „Xiąże” Andrzej Samsonowicz, zg. 15.09; ppor. phm. „Lolek” Leonard Pecyna, zg. 18.09; III pluton „FELEK” – por. phm. „Kuba” Konrad Okolski, zg. 11.08; por. phm. „Słoń” Jerzy Gawin zg. 23.09, 3. kompania – por. hm. „Giewont” Władysław Cieplak, zg.30.08; ppor. phm. „Czarny Jaś” Jan Wuttke, z-ca, zg.19.09; ppor. hm. „Tadeusz” Jan Kubacki, z-ca, zg. 19.08 I pluton – ppor. hm. „Howerla” Stanisław Kozicki, zg. 22.08 II pluton – ppor. „Michał” Michał Glinka pluton żeński „OLEŃKA” – sanit. „Zosia Duża” Zofia Krassowska, zm. z ran 6.08 Pluton pancerny „WACEK” – por. kpt. „Wacek” hm. Wacław Micuta Pluton „KOLEGIUM A” – ppor. „Śnica” Bolesław Górecki,[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Grupa bojowa KRYBAR”]Grupę bojową „Krybar” powołał w dniu 4.08.1944 roku dowódca Powstania Warszawskiego gen. „Monter”. W jej skład weszły następujące oddziały: – III Zgrupowanie „Konrad” – por. Juliusz Szawdyn ps. „Konrad”; – VIII Zgrupowanie „Bicz” – por. Marian Mokrzycki ps. „Bicz”; – WSOP „Cubryna” – Elektrownia – kpt. Stanisław Skibniewski ps. „Cubryna”; – Kompania „Lewar” – por. Jan Piotrowski ps. ,,Lewar”. Dowódcą Grupy został mjr Cyprian Odorkiewicz, który przed Powstaniem dowodził VIII Zgrupowaniem – formacją wywodzącą się z utworzonej w 1940 roku Federacji Organizacji Narodowo-Katolickich „Unia”. Była to organizacja o charakterze korporacyjnym, głosząca społeczną naukę Kościoła, która w 1944 roku przekształciła się w Stronnictwo Pracy. Stan osobowy Grupy Bojowej „Krybar” na początku sierpnia 1944 wynosił ok. 2500 żołnierzy. Jej kapelanem został ks. Franciszek Olszowski ps. „Szczodry”. Podczas Powstania Grupa „Krybar” przeprowadziła następujące działania bojowe: – opanowanie elektrowni, jej utrzymanie i dostarczanie prądu Warszawie – mimo licznych nalotów i ataków nieprzyjaciela – do 3 września 1944; – opanowanie szpitala na Solcu; – udział w opanowaniu Komendy Policji na Krakowskim Przedmieściu i Kościoła św. Krzyża; – 3 ataki (nieudane, z powodu przeważającej siły nieprzyjaciela) na Uniwersytet Warszawski, z udziałem dwu wozów pancernych: „Jaś” – samochód na gąsienicach, „Szary Wilk”, był zdobyty na Niemcach, i „Kubuś” – budowany na Powiślu przez żołnierzy VIII Zgrupowania; – obrona zajmowanego terenu, otoczonego silnymi formacjami nieprzyjaciela: a) na przyczółkach mostów: średnicowego, Poniatowskiego i Kierbedzia, b) na linii średnicowej (pociąg pancerny), c) na brzegu Wisły (kanonierki, czołgi), d) w Muzeum Narodowym i w Banku Gospodarstwa Krajowego, e) na terenie Uniwersytetu Warszawskiego, hotelu Bristol i Pałacu Namiestnikowskiego, f) w zespole budynków Schichta. Wspaniała postawa ludności cywilnej Powiśla zobowiązywała dowództwo Grupy „Krybar” do niesienia jej pomocy i ogólnej ochrony. W tym celu powołany został Komisariat Bezpieczeństwa Cywilnego z wydziałami: administracyjnym, bezpieczeństwa, propagandy, aprowizacji, opieki społecznej, zdrowia, pracy, technicznym, przeciwpożarowym, OPL i przemysłowym oraz Straż Obywatelska. Powołani zostali komendanci blokowi i komendanci domów. Całością prac na rzecz ludności cywilnej kierował powołany przez „Krybara” kpr. pchor. Karol Sienkiewicz „Sokołowski”. Poza budową barykad, ochroną przeciwpożarową budynków, zapewnieniem bezpieczeństwa ludności i mienia, Komisariat sprawował pieczę nad życiem kulturalnym dzielnicy (gazetka „Barykada Powiśla”, koncerty, widowiska, radiofonizacja ulic), organizowaniem szpitali i służby medycznej oraz zaopatrywaniem ludności w żywność. Aktywny udział w powstańczym życiu Powiśla brała młodzież. Z drużyn harcerskich powiślańskich szkół utworzono IV Oddział „Powiśle” Harcerskiej Poczty Polowej, który zorganizował m.in. sieć skrzynek pocztowych, kolportaż „Brygady Powiśla” i zasilił oddziały powstańcze w łączników. Ordre de Bataille VIII Zgrupowania KRYBAR Dowódca Zgrupowania – kpt/mjr ” Paweł Krybar” Cyprian Odorkiewicz I-szy Adiutant Zgrupowania – ppor. „Antek Szklarz” II Adiutant Zgrupowania – ppor. „Stanisław Jastrzębiec” Wiktor Bukowski Oficer Gospodarczy – por. „Stefan Ryż” Szef pocztu D-cy – sierż. „Orzeł” D-ca Drużyny Łącz. – pchor. Henryk Zasada ps. „Urbański” Lekarz Zgrupowania – „dr Czwartak” (w zastępstwie) I kompania – por. „Dan” Edward Kiełczkowski, por. „Zbyszek Solny” Zbyszko Golian pluton 104 – por. sł. st. Zbyszko Golian „Zbyszek Solny” pluton 105 – ppor. NN „Myśliwy” pluton 106 – ppor. Stanisław NN „Stanek” II kompania – por. „Bicz” Marian Mokrzycki pluton 107 – ppor. rez. kaw. Jan Jasieński „Jaś Król” pluton 108 – ppor. Tadeusz Ginter „Polesiuk”, por. „Wyrwa”, pluton 109 – ppor. NN „Bogdan Boguszewski” III kompania – por. „Lewar” Jan Piotrowski pluton 110 – ppor. rez. Zbigniew Czarnecki „Bob” pluton 117 – ppor. inż. Stefan Stępowski „Blondas” pluton 118 – sierż. pchor. Julian Sęk „Twardy” IV kompania – por. „Pobóg” Mieczysław Malinowski, pluton 1141 – por. Kazimierz Brzeski „Bogdan Karewicz” pluton 1142 – por. rez. piech. Leopold Sass „Ksawery Lubicz” pluton 1117 NN Pluton 119 saperów – ppor. „Paweł Zaręba” Stanisław Andrzejewski pluton 1105 Kolumny Motorowej „Wydra” – por Tadeusz Łęczycki „Niesobi”, aspirant ppor „Aspira” Wacław Jastrzębowski WSOP Elektrownia – „Cubryna” Stanisław Skibniewski Kwatermistrzostwo Rejonu Bojowego – mjr. „Maj” Eugeniusz Majewski Komisariat Bezp. Cywilnego w Rejonie Bojowym – podch. Konrad Kierski. „Sokołowski” Karol Sienkiewicz Kapelan ks „Korab” Jan Wojciechowski Szef Służb Sanitarnej ppor „Seweryn” Lucjan Stepień [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie RUCZAJ”]Dowódca rotmistrz Czesław Grudziński, ps. „Ruczaj”. VII Zgrupowanie składało się z 6 kompanii – 5 piechoty i 1 dywizjonu ułanów, sformowanych w latach 1939-1941, liczyło ponad 800 żołnierzy liniowych. Obejmowało teren między pl. Unii Lubelskiej, ul. Bagatela, Marszałkowską, Al. Jerozolimskimi, Al. Ujazdowskimi. 1 sierpnia 1944 VII Zgrupowanie atakowało tzw. dzielnicę policyjną wokół Al. Ujazdowskich i al. Szucha, ponosząc ciężkie straty. Cztery kompanie zostały rozbite, zdobyto gmach poselstwa czeskiego na ul. Koszykowej, kasyno wal. Szucha i gmach Departamentu Kawalerii na ul. Marszałkowskiej. W ramach reorganizacji sformowano dwie nowe kompanie i w składzie czterech kompanii utrzymywano teren od pl. Zbawiciela, ul. Marszałkowskiej, Wilczej, al. Ujazdowskich. Zdobyto gmach „Małej PASTY”. Po kolejnej reorganizacji baon „Ruczaj” w stanie trzech kompanii utrzymywał teren i wspomagał w walkach sąsiednie oddziały powstańcze. ORDRE DE BATAILLE VII ZGRUPOWANIA „RUCZAJ” Na dzień 30.07.1944 Dowódca – rtm. Czesław Grudziński „Ruczaj” Zastępca – por. Stanisław Omoch „Babicz” Adjutant – ppor. sI. st. kaw. Jerzy Henryk Ostrzycki „Łańcuch” Lekarz – kpr. pchor. lek. med. Jan Karol Kostrzewski „Kozioł” 1 Kompania – ppor. Karol Gomułko „Long” Pluton 137 – ppor. rez. piech. Wincenty Olszewski „Pomruk” Pluton 138 – kpr. pchor. Zbigniew Domański „Grom” Pluton 139 – kpr. pchor. Władysław Majdaks „Błyskawica” 2 Kompania – kpt. rez. lek. lek. med. Tadusz Bartoszek „Cegielski” Pluton 125 – ppor. Sławomir Malczewski „Sławek” Pluton 126 – ppor. Konstanty Jabłoński „Jasieńczyk” Pluton 127 – plut. pchor. NN „Biały” chor. „Siwy” NN 3 Kompania – ppor. rez. art. Adam Jaworski „Jastrząb” Z-ca – plut. pchor. Stanisław Brażewicz-Dosiółko „Szczyt” Pluton 135 – plut. pchor. Tadeusz Rackiewicz „Bicz” Pluton 136 – ppor. rez. piech. Mieczysław Ćwikowski „Zbigniew” Pluton – ppor. rez. piech. Władysław Jarczewski „Nałęcz” 4 Kompania – ppor. NN „Rybak”, por „Kosma” Zygmunt Manikowski Pluton 181 – NN Pluton 182 – NN Pluton 183 – NN I Dywizjon „Jeleń” (7 p. uł. lubel. AK) D-ca – rtm. rez. kaw. Lech Głuchowski „Jeżycki” Z-ca – por. rez. piech. Konstanty Broniszewski „Kostecki” Oficer ordyn – ppor. rez. kaw. Józef Grzebski „Wiktorowski” Adiutant – ppor. rez. kaw. Andrzej Połoński „Hlebowicz” Pluton dowodzenia – ppor. rez. kaw. Roman Morawski „Dąbrowa” 3 Szwadron – por. rez. kaw. Michał Sroczyński „Nowina” Szef – ppor. rez. kaw. Piotr Konopka „Szach” Pluton 1108 – ppor. rez. kaw. Karol Wróblewski „Wron” Pluton 1109 – ppor. rez. kaw. Lech Eustachy Działowski „Prawdzic”; ( Pluton 1110 – ppor. rez. kaw. Witold Psarski „Korycki” 4 Szwadron – por. rez. piech. Konstanty Bronikowski „Kostecki” Szef – por. Janusz Mały „Zamach” Pluton 1111 – ppor. rez. kaw. Mirosław Jasiński ,,Jamont” Pluton 1112 – ppor. rez. kaw. Jerzy Kamler „Stolarz” Pluton 1119 – ppor. rez. kaw. Zdzisław Dziedzic „Dąbrowski” II Batalion WSOP D-ca – kpt. art. Zygmunt Netzer „Kryska Mikołaj” Z-ca – por. rez. piech. Leszek Skrzetuski „Jelito” Adiutant – ppor. rez. Eustachy Buczyński „Jerzy Jurny” Oficer gospodarczy – ppor. rez. Włodzimierz Szonert „Wojciechowski” – ppor. Zdzisław Rolke „Niemcewicz” – ppor. Jan Chojnacki „Sobiesław” Lekarz – kpt. rez. lek. lek.med.Piotr Załęski „Karol” Szef kanc. – plut. z cenz. Tadeusz Zejdowski „Urlich” 21 Kompania – ppor. art. Jan Żuchowski „Trojan” Z-ca Szef – sierż. Eugeniusz Cendrowski „Neger” Pluton 211 – plut. Roman Wilczek „Lupus” Pluton 212 – chor. Stefan Kuczyński „Zawierucha” Pluton 213 – sierż. Ludwik Stępnik „Piński” 22 Kompania – sierż. Józef Kędzierski „Jaszczur” Z-ca – sierż. Edward Kędzierski „Gad” Pluton 221 – plut. Stanisław Dębicki „Kajtek” Pluton 222 – sierż. Edward Kędzierski „Gad” Pluton 223 – sierż. Wincenty Kazimierski „Łoś” 23 Kompania – por. rez. piech. Tadeusz Kajetan Chełmiński „Warski” Z-ca – wachm. Bronisław Smoleński „Surma Bohdan” Szef – sierż. Andrzej Karolkiewicz „Józefski” Pluton 231 – ppor. rez. Zygmunt Kowalewski „Prus”, ppor. Bronisław Smoleński Pluton 232 – ppor. Jan Cybulski „Głowacki Jerzy” Pluton 233 – ppor. Wojciech Ożarowski „Glob” 24 Kompania – por. rez. piech. inż. Eligiusz Mieczysław Falęcki „Kwiatkowski” Z-ca – plut. Jerzy Terpiłowski „Sas Jacek” Szef – sierż. Zygmunt Gajewski „Huragan” Pluton 241 – ppor. rez. piech. Józef Majewski „Stef” Pluton 242 – ppor. rez. Zdzisław Michałowicz „Iskra” Pluton 243 – plut. pchor. Zdzisław Gajczy „Filip”; ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „RUCZAJ” Na dzień 1.08.1944 Dowódca rtm. „RUCZAJ” Czesław Grudziński 1 kompania ppor „Jastrząb” Adam Jaworski pluton 134 ppor. „Nałęcz” Władysław Jarczewski pluton 135 ppor „Bicz” Tadeusz Rackiewicz pluton 136 ppor „Zbigniew” Mieczysław Ćwikowski 2 kompania ppor „Long” Karol Gomułka pluton 137 por. „Pomruk” Wincenty Olszewski pchor. „Grom” Zbigniew Domański pchor „Błyskawica” Władysław Mardak 3 kompania por „Kosma” Zygmunt Manikowski 4 kompania kpt „Cegielski” Tadeusz Batoszek pluton 125 ppor „Sławek” Sławomir Maczewski pluton 126 ppor „Jasieńczyk” Konstanty Jabłoński pluton 127 chor. „Siwy” NN ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „RUCZAJ” Na dzień 5.08.1944 Dowódca rtm. „RUCZAJ” Czesław Grudziński Zastępca por „Babicz” Stanisław Ornoch Adiutant ppor „Łańcuch” Jerzy Ostrzycki kompania por „Czarny” Tadeusz Słomiński pluton 136 – NN pluton 137 – NN pluton 138 – NN pluton 139 – NN Kompania kpt „Habdank” Szczepan Malczewski pluton por „Hrabia” Bronisław Wileski zg. 29.09, nastepnie por „Ordyna” pluton por „Pomorzak” Franciszek Baumgart pluton por „Kruk” Aleksy Makowelski Kompania por „Lodecki” NN Pluton por „Lis” Leon Borowski Pluton por „Pogrom” Wincenty Piekarec Pluton por „Chmara” Józef Falandysz Pluton por „Czarny” NN Pluton Saperów por „Grzegorz” Grzegorz Markowski[/toggle]

[toggle style=”closed” title=” Zgrupowanie AK OAZA”]Tajną organizację wojskową o kryptonimie „Warszawianka” założył na Sadybie ppor. dr med. M. Szczubełek. Rozpoczęła działalność w ramach Służby Zwycięstwu Polski. Obejmowała swym zasięgiem teren od Wilanowa do ul. Chełmskiej, al. Sobieskiego do Wisły. 15 czerwca 1943 r. „Warszawianka” została podporządkowana Armii Krajowej jako 5 rejon Obwodu V – Mokotów. Komendantem rejonu został ppor. Jaszczur” (M. Czesław Szczubełek). Rejon 5 przyjął kryptonim „OAZA:’ . W kwietniu 1944 komendantowi 5 Rejonu została podporządkowana 8 kompania WSOP oraz 3 baon WSOP por. Aleksandra Dąbskiego „Wilka”. W ramach tego Rejonu utworzono baon szkieletowy „OAZA” (dowódcą został rtm. „Gryf” Emil Vaqueret), który na godz. „W” składał się z trzech kompanii strzeleckich, kompanii kaem, plutonu saperów, plutonu łączności, sanitariatu. 1 sierpnia zdobyto stanowisko reflektora przeciwlotniczego, biorąc 7 jeńców i zdobywając karabin maszynowy MG-15. 2 sierpnia kmdt „Jaszczur” rozwiązał oddziały Rejonu i z kompanii kaem st. sierż. „Wojtka” (Stanisława Ratajczaka) utworzone oddział, który bez strat wycofał się do Lasu Kabackiego, gdzie pod nazwą Kompanii Warszawskiej podporządkował się kmdtowi 5 Rejonu Obwodu „Obroża”. Po powrocie z lasu kompania kaem została wcielona 18 sierpnia do 1 kompanii 5 Rejonu kpt. cichociemnego „Cichego” (Juliana Kozłowskiego). Kompania stoczyła walki 18/19 sierpnia w Wilanowie, gdzie poległ kpt. „Cichy”, na pl. Bernardyńskim i na ul. Czerniakowskiej, w okolicy Chełmskiej. Od 22 sierpnia 1944 r. Sadybę zasiliły oddziały przeprawiające się przez Wisłę z Grochowa, Pragi i Obwodu w liczbie ok. 200 żołnierzy. 26 sierpnia 1944 r. odtworzono baon „OAZA:.’ pod dowództwem kpt. „Janusza” (Janusza Jacka Wyszogrodzkiego) w składzie 3 kompanii: por. „Leguna” (Czesława Zawadzkiego), por. „Maksa” (Floriana Kołodziejczyka), por. „Barnaby” (Janusza Spiechowicza) i plutonu PAL por. „Genka” (Stanisława Ziemskiego). Baony „OAZA” i „Ryś” – dca rtm. A. Czaykowski „Garda” – z innymi oddziałami stworzyły pułk AK „Waligóra” pod dowództwem ppłk. R.A. Grocholskiego „Waligóry”. 1 – 2 września rozbicie Sadyby. Baon wycofuje się na Dolny Mokotów, walczy od 3 do 27 września w rejonach ulic: Piaseczyńska, Konduktorska, na Sielcach, Dolnej i Puławskiej. Poległo 180 żołnierzy spośród ponad 500 walczących. Z dwóch wykrwawionych baonów: „OAZA” dca kpt. Janusz Jacek Wyszogrodzki „Janusz” i „RYŚ” dca rtm. Andrzej Rudolf Czaykowski „Garda” powstał Baon „OAZA-RYŚ” utworzono 15 września 1944 r. w ramach pułku „Waligóra” ppłk. „Waligóry”. Patrz: Batalion „OAZA:.’ Armii Krajowej i batalion „RYŚ” Armii Krajowej. Walczył do kapitulacji Mokotowa 27 września 1944 r. na terenie Dolnego Mokotowa. Dowódcą Baonu był kpt. „Janusz”, zcą – rtm. „Garda”. ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „OAZA” Stan na godz. „W”: Dowódca- rtm. Emil Alfons Vacqueret z-ca- por. Janusz Spiechowicz „Barnaba” 1 Kompania 500 – ppor. rez. Stanisław Kazubski „Stasiw” I Pluton – st. bosm. Kazimierz Zioło „Ryszard” II Pluton – sierż. Konstanty Szczepański „Kostecki” III Pluton – ppor. Zbigniew Weltze „Maria” 2 Kompania 501 – ppor. Ryszard Kitalla „Huragan” I Pluton – wachm. Władysław Pałasz „Warta” II Pluton – kpr. pchor. Daniel Gidziński „Digan” III Pluton – ppor. Czesław Gdyk „Litewski” 3 Kompania 502 – ppor. rez. piech. Józef Goszyk „Grot” I Pluton – sierż. Jan Kolanowski „Jeż”; II Pluton – wachm. Teofil Wiśniewski „Wrona”; III Pluton – sierż. pchor. Jerzy Leśniewski „Gryfon” 4 Kompania ckm 503 – st. sierż. Stanisław Ratajczak „Wojtek” I Pluton – kpr. Stanisław Jędrzejewski „Mania” II Pluton – kpr. Józef Szymańczak „Węgorz”; III Pluton – plut. Józef Wiśniewski „Gruby”; pluton saperów ppor. Korab (inż. Stanisław Słowakiewicz) pluton łączności ppor. Wimot (Włodzimierz Cygan) sanitariat dr. Datura (Mieczysław Sosnowski) kwatemistrzostwo wachm. Węż (Adam Matuszewski) ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „OAZA” Stan z 18 sierpnia 1944 roku: Z oddziałów V Rejonu i z WSOP tego rejonu zorganizowano l. kompamę. 1. kompania V Rejonu – dowódca kpt. cc Cichy (Julian Kozłowski) – po jego śmierci ppor. Odyniec (Roman Sakowski) – od 20 sierpnia por. Barnaba (Janusz Spiechowicz) 1. pluton ppor. Roman (Wenancjusz Kukliński) 2. pluton ppor. Stasiwa (Stanisław Kazubski) 3. pluton ppor. Żyd (Zygmunt Sadkowski) pluton KM st. sierż. Wojtka (Stanisław Ratajczak) W drugiej połowie sierpnia został odtworzony batalion „Oaza”. Jego dowódcą został kpt. Szary, a następnie kpt. Janusz. ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „OAZA” Stan z 25 sierpnia 1944 roku: dowódca kpt. Janusz (Janusz Jacek Wyszogrodzki) l. kompania por. Leguna (Czesław Zawadzki) – pluton ppor. Jasieńczyka (Konstanty Jabłoński) – pluton ppor, Janusza (NN) dawne plutony 531, 533 – pluton por. Macieja (Zbigniew Drzewica- Wasilewski) Dywizjon „Jeleń” rtm. Jeżyckiego (Lech Głuchowski) 2. kompania por. Maksa (Florian Kołodziejczak) – pluton ppor. Wita (Witold Pruszko) – pluton por. Batorka (NN) – pluton sierż. Pytlasa (Antoni Stefaniak) 3. kompania por. Bamaby (Janusz Spiechowicz): – l. pluton ppor. Romana (Wenancjusz Kukliński) – pluton ppor. Stanisława (Henryk Mont) – pluton KM st. sierż. Wojtka (Stanisław Ratajczak) 2. kompania WSOP por. Hipa (Juliusz Nehrebecki) – Pluton PAL por. Genka – w obwodzie w okolicy Cmentarza Czerniakowskiego. ORDRE DE BATAILLE BATALIONU „OAZA” Stan z 15 wrzesnia 1944 roku: dowódca batalionu „Oaza” – kpt. Janusz l. kompania por. Leguna (Czesław Zawadzki) – pluton ppor. Wita (Witold Proszko) – pluton ppor. Jasieńczyka (Konstanty Jabłoński) – pluton st. sierż. Wojtka (Stanisław Ratajczak) Kompania Withala – dowódca ppor. Withal (Witold Janiszewski) Kompania” Granat” – dowódca por. Rok (Jan Wierusz-Kowalski) [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie BARRY-SOSNA”]Dowódca: kpt. „Barry” – Włodzimierz Kozakiewicz. Konspiracyjny oddział polowej żandarmerii WKRA PKB (Państwowy Korpus Bezpieczeństwa na Starym Mieście), wzmocniony w czasie Powstania ochotnikami, pełnił funkcje bojowe i porządkowe jako osłona Delegatury Rządu, nadzór nad obozami jeńców, zwalczanie dywersantów itp. Brał udział w akcjach bojowych na pl. Teatralnym, Starym Mieście i na odcinku „Sosna”, nadzorował ewakuacje kanałami do Śródmieścia, gdzie walczył w rejonie Zielnej i Brackiej. Ordre de Bataille Oddziału „Barry” Dowódca – mjr Włodzimierz Kozakiewicz „Barry” z-ca – Stanisław Kurland „Kamiński” z-ca – kpt. Michał Skrypto „Skrypt” z-ca – ppor NN „Wyrwicz” I oficer śledczy – kpt. Tadeusz Blusiewicz „Tomasz Jawor” zginął 21.08.44 II oficer śledczy – kpt. Edward Budniak „Karol” zginął 21.08.44 adiutant – por. Leon Lewandowski „Jemioła” kwatermistrz – por. Edward Kwietniewski „Adam” 1 pluton – por. Antoni Kalasiński „Grotkowski” 2 pluton – ppor. Mieczysław Bełdowski „Ryś” (zginął 1.09.1944), por. Jakub Witkowski „Wilk”, sierż. Zdzisław Mroczek „Ziuk” 3 pluton – wachm. Kazimierz Balary „Dorsz” pluton „moto” – wachm. pchor. Witold Iłłakowicz „Doliwa” pluton żandarmerii – kpt. NN „Grzywacz” lub „Brodaty” punkt zborny jeńców – por. Edward Kotłubej „Wicher”, por. Jeżewski „Tata”[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie BARTKIEWICZ”]Zgrupowanie majora „Bartkiewicza” (majora Włodzimierza Zawadzkiego) zostało utworzone w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego z dyspozycyjnych oddziałów sztabowych dowódcy I Obwodu Warszawa Śródmieście ppłk. Edwarda Pfeiffera „Radwana”. Zgrupowanie broniło linii – ul. Marszałkowska, Królewska, pl. Małachowskiego, Mazowiecka, Kredytowa, Świętokrzyska, pl. Napoleona. Utrzymało swoje pozycje do końca walk powstańczych, pomimo szczególnie silnych ataków z Ogrodu Saskiego i pl. Piłsudskiego. Ataki piechoty niemieckiej były prowadzone przy wsparciu broni pancernej, lotnictwa i ciągłego ognia z granatników, a także samobieżnych min „Goliatów”. W skład Zgrupowania wchodziły kompanie liniowe: I kompania, dowódca por. „Andrzej Prawdzie” (por. Kazimierz Czyż); II kompania, , dowódca ppor. „Bohun” (ppor. Jan Martynkin), następnie dowodzili: oddelegowany z „Pasieki” por. „Jacek” (Edward Zürn), który zginął na barykadzie przy ul. Mazowieckiej. Po nim dowodził 3 dni ppor. „Maxim” (Tadeusz Korejwo), który poległ od wybuchu granatnika. Ostatnim dcą kompanii był por. „Skała” (Jerzy Bazylewski); III kompania, dca kpt. „Lechicz” (kpt. Józef Celica), w części (m.in. pluton „Perkun”) składający się z żołnierzy Kadry Polski Niepodległej (KPN); IV kompania, dca kpt. „Żmudzin” (Bolesław Kontrym) oficer KOP, cichociemny. Ponadto, w celu wykonywania różnych zadań na terenie Zgrupowania, operacyjnie podporządkowano mjr. Włodzimierzowi Zawadzkiemu „Bartkiewiczowi”: – pluton por. „Mazura” (por. Piotr Umiński); – kompanię sztabową ,,100″, dca kpt. „Newel” (Bohdan Ditkowski); – pluton dywersji bojowej por. „Rygla” (Kazimierz Pogorzelski) ; – pluton Korpusu Bezpieczeństwa, por. „Stetko” (Kazimierz Kaniok); – kompanię z harcerskiego batalionu „Wigry”, kpt. „Zaremba” (Leoncjusz Wancerski), która przeszła kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia. Zgrupowanie, poza obroną własnego odcinka, wspomagał batalion „Kilińskiego” częścią swych oddziałów w zdobywaniu gmachu „PASTY”. ORDRE de BATAILLE zgrupowania „BARTKIEWCZ” Sztab Zgrupowania mjr. „Bartkiewicza” Dowódca – mjr Włodzimierz Zawadzki „Bartkiewicz” Zastępcy: kpt. Andrzej Paulo de Silva „Szczęsny” do 10 sierpnia (ranny), mjr Leon Nowakowski „Lig Tadeusz” od 21 sierpnia do 4 września (poległ), mjr Stefan Sopoćko „Sęp” (do połowy września?), kpt. Stanisław Taczanowski „Dowgierd” od ok. 20 września do kapitulacji Kwatermistrz – kpt. Eugeniusz Zamulewicz „Babiniof” Oficer gospodarczy – ppor. Jan Martynkin „Bohun” od 15 sierpnia do 23 września Oficer obserwacyjny – ppor. kaw. Dalek Prosiński „Rawicz”, od 5 do 8 sierpnia dowodził plutonem 2. („Rygla”) w 4. kompanii Oficer obserwacyjny – ppor. Olgierd Szczeniowski „Ułan” Oficer służbowy -;- p.o. kpr. pchor. – ppor. Jerzy Ursyn Niemcewicz „Rawicz”, „Rawicz Czarny”, w drugiej połowie września Oficer broni – ppor. Zygmunt Kowalski (?) „Habdank” Pomocnik oficera broni – st. ogniomistrz N.N. „Żar” Poczet d-cy – ppor. Jerzy Wilgat „Marski” do 8 września, kpr. pchor. Bohdan Olex „Kłos”, przy końcu sierpnia przeniesiony do 116. (I.) plutonu 2. kompanii, pchor. Jan Zieleniec „Jacek”, „Żegota” „Rotmistrz” Adiutanci: por. Stanisław T. Lis Kozłowski „Mścigniewicz”, do drugiej połowy sierpnia, ppor. Andrzej Skarbek „Bolesław Ostatni” („Ostatni”), rtm. Józef Cybulski „Szczerbiński” we wrześniu Strz. Andrzej Kazimierz Sławiński” Włodek”, od połowy sierpnia ze l O l. plutonu 2. kompanii, następnie przeszedł do Zgrupowania „Golski” Łącznik Ciastek Pluton łączności – ppor. Rudolf Nawrot-Krukowski „Góral” St. strz.- kpr. Zbigniew Królikowski „Neisi”, oddelegowany z 3. kompanii Strz. Stanisław Melion „Kozak” – oddelegowany ok. 6 sierpnia z 3. kompanii Strz. Czesław Skwara „Zorski” – oddelegowany ze 116. plutonu 2. kompanii Strz. Wiesław Witold Szurek „Wicher” Strz. N.N. „Wit”, zmarł z odniesionych ran 20.09.1944[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie BASZTA”]Dowódcą pułku BASZTA w 1943 r. został ppłk Stanisław Kamiński „Daniel”. Pierwsza sekcja późniejszej „Baszty” powstała w październiku 1939 r. na Żoliborzu. Jej założycielami byli: harcmistrz Ludwik Berger „Goliat” i harc­mistrz Henryk Mittak „Mrowiec”. Oddział konspiracyjny skupiający początkowo uczniów – harcerzy Liceum im. ks. J. Poniatowskiego szybko się rozrósł. 8 grudnia 1939 hm. L. Berger nawiązał kontakt z Komendą Główną SZP. Oddział ten od 7.02.1940 r. stał się kompanią „Warsztaty” (C-5, K-1), dca ppor. Zdzisław Dąbski „Dawid”, „Roman”. W lutym 1940 r. powstaje druga kompania „Kotłownia” (C-lO, B-l). Wiosną 1941 r. Komenda Główna ZWZ tworzy dyspozycyjny batalion sztabowy (Ba-Szta) kryptonim „Baszta”, przeznaczony – na wypadek powstania – do ochrony Kwatery Głównej. Dowódcą batalionu został kpt. Eugeniusz Ladenberger „Kazimierz” „Burza”. W ciągu 1943 r. dołącza do „Baszty” szereg oddziałów jak POS „Jerzyki”, grupa wywiadowcza „Mścic” i inne. Sformowano pełny pułk piechoty, jako dyspozycyjny pułk K.G. Pułk prowadzi intensywne szkolenie i kursy, które ukończyło ponad 600 osób. W październiku 1943 r. zostaje aresztowany i zamordowany ppor. Z. Dąbski, a 23 listopada 1943 r. ginie na ulicy Śmiałej ppor. L. Berger. W dniu 1 sierpnia 1944 w godz. „W” (17.00) do walki stanął na Mokotowie prawie cały pułk BASZTA, t.j. około 2200 żołnierzy. Cała dzielnica była nasycona jednostkami wroga. Zadaniem było zdobycie silnie umocnionych koszarów batalionu SS zlokalizowanych w budynku szkolnym przy ul. Narbutta oraz w szkole przy ul. Różanej, a ponad to teren Wyścigów i koszar przy ul. Willowej i Dworkowej. 1 sierpnia w ciężkich zmaganiach zdobyto broń i na krótko wyznaczone obiekty nieprzyjaciela, okupując to wysokimi stratami w ludziach. Nie powiodło się natarcie na Fort Mokotowski i doszło prawie do zniszczenia kompanii 01 (zginął dowódca). Pomimo że nie zdobyto obiektów ufortyfikowanych przez Niemców to decyzją dowódcy ppłk. „Daniela” postanowiono bronić, a później rozszerzyć teren Obwodu. Jedynie część batalionu „K” po krwawych walkach o „Wyścigi” zmuszona była wycofać się do Lasu Kabackiego i Chojnowskiego, by po 19.08. powrócić na Mokotów i walczyć nadal. 2.08. zdobyto szkołę na Woronicza 8, w nocy 13/14.08. zaatakowano ponownie bez powodzenia koszary o kryptonimie „Basy” (ul. Kazimierzowska 60) usiłując przebić się w kierunku północnym. W dniu 26.08. uderzono w rejon Łazienek w kierunku Śródmieścia – z którego również wg planu miały współdziałać oddziały. Po krwawych walkach – akcja wobec przewagi wroga bez powodzenia została zakończona. Pułk BASZTA przez 57 dni bronił całego Górnego Mokotowa, uczestniczył w walkach na Dolnym Mokotowie utrzymując stały kontakt poprzez łącznik „Reduty Magnet” . Pułk uzupełniał poniesione straty oddziałami przyłączającymi się z innych rejonów. Głównie były to kompanie z 4 Rejonu (o kryptonimie 02 „Misiewicza” i 02 „Withala”), oddział pułku „Jeleń”, szwadron z 1 pułku szwoleżerów JP, Grupa Artyleryjska „Granat” i inne oddziały. Do czasu przybycia nowego dowódc V Obwodu po 22.08. ppłk. „Karola” Józefa W. Rokickiego nad ogromnym terenem Górnego i Dolnego Mokotowa panowały skutecznie oddziały pułku „Baszta”. W ramach tego pułku początkowo walczyły jednostki, z których na mocy rozkazu ppłk. „Karola” utworzono dwa pułki. Na Górnym Mokotowie, „władał” pułk „Baszta”, na Dolnym zaś utworzono po 26.08. głównie z batalionów „Oaza” kpt. „Janusza” J.J. Wyszogrodzkiego oraz „Ryś” rtm. „Gardy” Andrzeja R. Czaykowskiego, (z rejonów 1-4) – pułk AK „Waligóra” z dowódcą ppłk. Remigiuszem A. Grocholskim. W trzeciej dekadzie września Niemcy rozpoczęli zmasowane natarcie znacz­nie przeważającymi siłami piechoty, broni pancernej, artylerii i lotnictwa, W zażartych walkach zmusili 24-26 września powstańców do cofania się przy ciężkich stratach, zamykając w ciasnym kwartale Puławska, Różana, Kazimierzow­ska i Park Dreszera. W nocy z 26/27 września ppłk „Karol”, wobec wyczerpania wszelkich możliwo­ści obrony, wydał rozkaz wycofania się kanałami. J. W. Rokicki z 600 powstańcami również udał się kanałami do Śródmieścia. Gen. Antoni Chruściel „Monter” nie uznał tej decyzji za uzasadnioną i rozkazał powrót i dalszą obronę Mokotowa. Oka­zało się to w międzyczasie za niewykonalne, gdyż pełniący obowiązki dowódcy Mo­kotowa mjr Kazimierz Szternal „Zryw” wobec wyczerpania wszelkich resztek środków obrony musiał skapitulować. Po bardzo ciężkich walkach toczonych 57 dni, na skutek miażdżącej przewagi oba pułki w dniu 27.09. skapitulowały. Część powstańców Mokotowa przedostała się kanałami do Śródmieścia, gdzie nadal walczyła do 2.10.44 roku. Straty na Mokotowie wyniosły w/g niepełnych danych 1808 żołnierzy. Ogółem na Mokotowie walczyło ok.4.500 żołnierzy AK, a 1200 znalazło się w niewoli. Część rannych w szpitalach. Część dołączyła do wychodzącej ludności cywilnej i uniknęła niewoli. Pułk AK BASZTA został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari.[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie BOŃCZA”]Dca rtm. Franciszek Sobecki „Bończa”. Baon powstał w latach 1940-41 w ramach ZWZ, a następnie AK 1 Rejonu Śródmieście w Zgrupowaniu „Róg”. W skład baonu przed Powstaniem wchodziły kompanie: 101, 102, 103, 104. W czasie Powstania 104 Komp. Syndykalistów – wydzielona jako oddział samodzielny. Zadaniem baonu w godzinie „W” było opanowanie pl. Zamkowego, ruin Zamku Królewskiego, Podzamcza i przyczółka mostu Kierbedzia. W dniu 01.08.1944 r. na pozycji wyjściowej – u zbiegu ul. Bednarskiej z Wybrzeżem Kościuszkowskim kompania 103 została wykryta przez npla i zniszczona ogniem działek szybkostrzelnych. Zginęło 42 żołnierzy wraz z dcą. Kompania nie była reaktywowana. W wyniku rekrutacji ochotników stan liczebny baonu wzrósł do około 300 żołnierzy. Po upadku Starego Miasta walczył na ulicach i barykadach Powiśla i Śródmieścia. Ostatnią placówką bronioną była Poczta Główna przy pl. Napoleona. Po utworzeniu Warszawskiego Korpusu AK reszta żołnierzy, sformowana w 1 kompanii pod dowództwem por. Zbigniewa Blichiewicza „Szczerby”, została wcielona do 1 baonu 36 pp Legii Akademickiej. Poniesione straty wyniosły około 60% stanu.[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie CZATA 49″]Dowódca: mjr „Witold” – Tadeusz Runge. Baon „Czata 49” (skrót od: „Centrali Zaopatrzenia Terenu”) zorganizowany przed Powstaniem z żołnierzy konspiracyjnych baz zaopatrzeniowych okręgów wschodnich oraz oddziału V Komendy Głównej AK. Część kadry walczyła wcześniej w 27 Wołyńskiej Dywizji AK. Już w pierwszych godzinach Powstania wzięli udział w odsieczy w czasie „oblężenia Kwatery Głównej” w fabryce „Szczerbiński i Kamler” przy ul. Dzielnej 64 oarz razem z batalionem Miotłą w zdobyciu Państwowego Monopolu Tytoniowego. 2 sierpnia batalion brał udział w kontrataku (razem z batalionem „Pięść”) Wolskiej i Młynarskiej a 5 sierpnia Płockiej i Działdowskiej. W dnach 6-8 sierpnia batalion prowadził walki w rejonie cmentarzy żydowskiego i ewangelickiego a później od 9-11 sierpnia bronił pozycji w okolicach Placu Parysowskiego i garbarni Pfeiffera przy Okopowej. Między 11-20.08.1944 „Czata 49” toczyła ciężkie walki o utrzymanie Stawek i Muranowa W trakcie walce na Starówce batalion broniła pozycji m.in. zabudowań kościoła i szpitala Św. Jana Bożego, gmachem PWPW, w dawnych koszarach sapieżyńskich, zakładach „Fiata” oraz przy kościele NMP. 21 sierpnia część „Czaty” uczestniczyła w uderzeniu poprzez boisko klubu „Polonia” na Fort Traugutta i Dworzec Gdański w ramach kolejnej próby przebicia połączenia z Żoliborzem. W planowanej próbie przebicia się powstańców ze Starego Miasta do Śródmieścia w nocy 30/31.VIII.1944 „Czacie 49” razem z grupą szturmową „Juliusz” powierzono wykonanie desantu kanałowego na pl. Bankowy w celu uderzenia na nieprzyjaciela od wewnątrz, równolegle z uderzeniem oddziałów śródmiejskich, które miały atakować z linii ul. Grzybowskiej przez Hale Mirowskie. Całością tych sił dowodził kpt. „Motyl”. Wbrew rozpoznaniu plac nie był wolny od Niemców, których nie udało się również zaskoczyć. Rozpoczęła się gwałtowna strzelanina. W tej sytuacji i wielu strat powstańcy wycofali się do z powrotem kanału Po przejściu na Śródmieście oddział brał udział w walkach o budynek ambasady Francji i gmach YMCA. Potem plutony Jędrasa i Torpedy brali udział w obronie szpitala Św. Łazarza przy Książęcej, Instytutu Głuchoniemych na Placu Trzech Krzyży, a część oddziału przeszła na Górny Czerniaków. Po ciężkich walkach na Górnych Czerniakowie w obrębie ulic Czerniakowskiej, Okrąg Zagórnej i Ludnej resztki „Czaty” razem oddziałami „Radosława” przeszły kanałami na Mokotów. W dalszej walce na Mokotowie brał udział tylko jeden pluton „Czaty 49” dowodzony przez por. „Małego” (Janusz Stolarski) i walczył m.in. o Królikarnię a następnie przeszedł kanałami do śródmieścia. Po kapitulacji Powstania część żołnierzy „Czaty 49” pod dowództwem kpt. „Rolicza”, złożyła broń i znalazła się w niewoli niemieckiej, a część opuściła miasto z ludnością cywilną udając ciężko rannych W walkach batalionu „Czata 49” w czasie Powstania Warszawskiego zginęło ponad 179 powstańców, w tym 20 oficerów. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie GARŁUCH”]Korzenie 7 pp „Garłuch” sięgają tradycji Legionów Polskich, a dzieje pułku ijego szlak bojowy w latach 1914/20 zawarte są w „Księdze Chwały Piechoty”. W okresie międzywojennym pułk związany był z ziemią chełmską. Stacjonował w Chełmie Lubelskim. W początkach okupacji, kilku oficerów, wywodzących się z tego pułku, postanowiło odtworzyć go w warunkach konspiracyjnych w Warszawie. 1 grudnia 1939 r. kilkunastoosobowa grupa złożyła przysięgę, a na czele stanął kpt. Kazimierz Lang „Grzyb”. Prowadzony nabór szybko zwiększył liczebność kadry, która początkowo znalazła się w ramach organizacji „Orła Białego”. W 1940 r. zaistniała samodzielnie jako oddział konspiracyjny – Związku Strzeleckiego. Oddział używał wewnętrznego kryptonimu „Madagaskar” z innymi pomocniczymi jak – „Grodziec”, „Gołębnik”, „Gromada”. Wszedł w skład Związku Walki Zbrojnej. Na przełomie 1940/41 uzyskał formalną zgodę gen. Grota-Roweckiego na kontynuowanie działalności pod nazwą 7 pp Legionów. Jednostka kadrowa przeistoczyła się w pułk o pełnych stanach etatowych. Od 1941 r. uzupełniały go pododdziały „Warszawskiej Organizacji Wojskowej” WO.W pod dow. Stefana Sosnowskiego „Rawy”. Kpt. Lang w maju 1942 r. został aresztowany i rozstrzelany w Magdalence. Dowództwo objął mjr Stanisław Babiarz „Wysocki” jako komendant VIII Samodzielnego Rejonu Okęcie. Pułk przyjął krypt. „Garłuch”, składał się z 3 bat. i liczył około 2300 żołnierzy zorganizowanych w 39 plutonach liniowych, 11 komp. strzeleckich, baterii artylerii pod dowództwem Romualda Jakubowskiego „Kuby”, łączność, saperzy, dywersja bojowa, sanitariat, WS.K. oraz baza lotnicza „Łużyce”. Przełożoną pielęgniarek oraz szefową patroli sanitarnych była Anna Kłobukowska- Dyrlacz „Krystyna”, a łączniczką i sanitariuszką była Irena L. Zapaśnik „Błyskawica”. W godz. „W” otrzymał zadanie – zaatakować lotnisko Okęcie i obiekty P.Z.L. Okazało się to niewykonalne w warunkach otwartego terenu – lotniska co spowodowało olbrzymie straty. W czasie okupacji i Powstania zginęło 525 żołnierzy „Garłucha”, a w tym dowódca pułku, 3 dowódców baonu, 6 dowódców komp. i kilkunastu dowódców plutonów. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie GOLSKI”]Dowódca kpt.Stefan Golendzinowski „Golski” . We wrześniu 1939 roku żołnierze tego baonu walczyli w Samodzielnej Kompanii Czołgów w obronie Warszawy w rejonie ulic: Grójecka, Opaczewska, pl. Narutowicza. Zalążki oddziału powstały zimą 1939-1940 r. na bazie zawodowej kadry oficerskiej i podoficerskiej oraz żołnierzy rezerwy broni pancernej, przedwojennego 3 Batalionu Pancernego stacjonującego w Warszawie, należącego do Brygady Pancerno-Motorowej pod. Dowództwem płk. broni panc. sł. stałej Stefana Roweckiego. Inicjatorami byli żołnierze Brygady kpt. br.panc. sł. st. Stanisław Łętowski, por. br. panc. rez Stefan Golędzinowski „Smoleński”, „Golski” i in. Do jesieni 1942r. grupowano wyszkoloną kadrę i żołnierzy broni panc. Na jesieni 1942r. oddział wszedł do Armii Krajowej pod nazwą: 3 Batalion Pancerny. Dowódcą został kpt br. panc. rez. Stefan Golędzinowski „Golski” . Przy podziale Warszawy na obwody (brygady), Rejony (pułki) i Zgrupowania (bataliony), 3 Bat. Panc. otrzymał konspiracyjną nazwę: 6 Zgrupowanie, III Rejonu, I Obwodu Warszawa Płd., która to nazwa obowiązywała do 20.09.1944 r. W związku z przypuszczalnym zajęciem Warszawy przez Sowietów, wrócono do nazwy 3 Bat. Panc. „Golski” Przed Powstaniem Warszawskim, 3 Batalion Pancerny liczył około 800 żołnierzy, 6 Kompanii, 16 Plutonów oraz służby pomocnicze jak kwatermistrzostwo, Wojskowa Służba Kobiet (WSK) oraz łączność, służba zdrowia. Głównym celem ataków miał być Kraftfahrpark W.H. (Wehrmacht Heeres) w Al. Niepodległości naprzeciwko Politechniki Warszawskiej w budynkach Wyższej Szkoły Wojennej, gdzie remontowano niemiecki sprzęt pancerno-motorowy, który chciano zdobyć. Drugim celem miał być dawny Szpital im. J. Piłsudskiego przy ul. 6 Sierpnia (naprzeciwko Politechniki Warszawskiej) celem leczenia własnych rannych żołnierzy. Aby te cele osiągnąć, należało zniszczyć n-pla w Ministerstwie Komunikacji przy ul. Chałubińskiego 4. Bahnschutzpolizei przy ul. Oczki (Dom Medyka), Fronteitstelle przy ul. Hożej (Technikum Samochodowe), n-pla w dawnej Dyrekcji Lasów Państwowych przy ul. Filtrowej 57, Szpital niemiecki w dawnym gimnazjum „Przyszłość” przy ul. Śniadeckich 17, oraz inne pomniejsze cele. 3 Batalion Pancerny zajął i utrzymał Politechnikę Warszawską do 19 sierpnia 1944 r. Utrzymał do końca Wydział Architektury P.W. przy ul. Koszykowej 55, wyparł Niemców i zajął Szpital przy ul. Śniadeckich 17. Nie udało się wypełnić podstawowych zadań bojowych ze względu na brak dostatecznego uzbrojenia w pierwszym dniu ataku. Największym osiągnięciem było utrzymanie zajętego terenu dom końca Powstania, zawartego miedzy ulicami Koszykową, Marszałkowską, Pl. Zbawiciela, Mokotowską, Polną do Politechniki. Do Batalionu „Golski” w trakcie Powstania Warszawskiego dołączyły inne oddziały, który na swoim terenie zostały rozbite jak: II Batalion Szturmowy „Odwet II” – 211 żołnierzy, Pierwszy Szwadron Strzelców Motorowych 19 żołnierzy, Pluton 1108 por. „Wrona” z 7 Pułku Ułanów, Plutony 540, 541 i 543 – wszystkie z V Obwodu Mokotów. Pluton por. „Łazarza” – wodniaków z Powiśla i in. W okresie Powstania 3 Batalion Pancerny „Golski” liczył 1200 osób ze służbami pomocniczymi. Przed Powstaniem dowódcami plutonów byli podchorążowie bez doświadczenia bojowego. W okresie Powstania zgłosiło się do nas wielu zawodowych oficerów od stopnia ppor. do stopnia płk. dypl., tak że można było nimi obsadzić nawet dwa bataliony. 6 sierpnia zajęto szpital niemiecki przy yl. Śniadeckich 18 (gimnazjum „Przyszłość”) 19 sierpnia Niemcy zmuszono powstanców do wycofania sie z terenu Politechniki. 22 sierpnia pluton 150 z V kompanii brał udział w zdobyciu stacji telefonów przy ul. Piusa XI 17 „tzw. małej PAST-y”. 15 września został zbombardowany budynek Wydziału Architektury P.W. przy ul. Koszykowej 55, gdzie mieściło się dowództwo 3 Batalionu Pancernego, Szpital na 70 łóżek, miejsce kwaterowania 200 żołnierzy, kwatermistrzostwo, kuchnia i stołówka, studnia . Na podwórzu „Architektury”, na jej trawnikach mieścił się cmentarz naszych żołnierzy. W drugiej połowie Powstania w Architekturze brakowało miejsc do pochowania żołnierzy. Teren zakwaterowania opuściliśmy między 4-6 października 1944 r. Broń składaliśmy na terenie Kraftfahrpark W.H. w al. Niepodległości, którego nie udało się nam zdobyć o godz. „W” 1 sierpnia [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie GOZDAWA”]Batalion im. Stefana Czarnieckiego wywodzi się z organizacji „Związek Powstańców Niepodległościowych” – ZNP założony na jesieni 1939 roku przez powstańców śląskich. Komendantami ZNP byli płk dr Sebastian Chorzewski ps. „Seret” , mgr praw Józef Sobolewski i mgr praw Lucjan Fajer. Drukarnia ZNP mieściła się w podziemiach Kościoła św. Krzyża. 3 lipca 1940 roku aresztowano Chorzewskiego wraz z innymi oficerami. Założono inną organizację „Komitet Polski Niepodległej” . Eugeniusz Tołłoczko z Radia zainstalował radiostację nadawczo-odbiorczą w mieszkaniu Nowickiego ps. „Ziuk” przy ul. Miedzianej 5. W skład tej organizacji wszedł oddział zwany „praskim” zorganizowany, uzbrojony, szkolony i dowodzony przez kpt. Lucjana Fajera „Ognistego”, ochotnika III Powstania Śląskiego i przyjął nazwę im. Stefana Czarnieckiego. Jesienią 1943 roku w czasie okupacji scaleniowej z Armią Krajową dotychczasowy dowódca przekazał baon oficerowi służby stałej kpt. „Zamarstynowskiemu”, „Gozdawie” Lucjanowi Giżyńskiemu. Kpt. „Ognisty” Lucjan Fajer, oficer rezerwy został zastępcą dowódcy i oficerem operacyjnym. Wraz z dowódcą przeszli do AK oficerowie: „Wyrwa” – Józef Jasiński, „Jawor” – Roman Roth, „Jar” – Edward Radzikowski, „Powierża” – Tadeusz Swierzchaczewski, „Wytyczyński” – Stanisław Szydziak, „Dąbrowa” – Zdzisław Zukowski i „Ogórek’ – Julian Głowacki. Od wiosny 1944 r. w 4 Rejonie Obwodu Śródmieście jako batalion „Gozdawa”. W powstaniu brał w obronie Starego Miasta, 07.08.1944 r. włączony do Zgrupowania „Kuba-Sosna”. Obrona odcinka południowo-zachodniego. Przeformowany. Dowódcą zostaje kpt. Lucjan Zygmunt Giżyński („Zamarstynowski”) „Gozdawa”. Oddziały „Gozdawy” broniły szerokiego odcinka ul. Miodowej, placu Zamkowego, Teatralnego, ul. Bielańskiej oraz Długiej. 31.08. brały udział w nieudanym przebiciu do Śródmieścia – ewakuowane kanałami. W Śródmieściu walczyły m.in.: uL „Marszałkowska od Chmielnej do Złotej, Nowy Świat od Świętokrzyskiej po Chmielną. Zdziesiątkowane oddziały „Gozdawy” przetrwały do kapitulacji od BGK do Dworca Głównego. Straty – 60% stanu. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=” Zgrupowanie GURT”]IV Zgrupowanie Armii Krajowej „Gurt” w 3 Rejonie Obwodu Śródmieście nazwę przyjęło od pseudonimu swojego dowódcy, kpt. Kazimierza Czapli „Gurt”. Teren działań zbrojnych Zgrupowania w Powstaniu Warszawskim zakreślony był ulicami: Marszałkowska – Al. Jerozolimskie – Dw. Główny – Zelazna – Zielna – pl. Grzybowski – Świętokrzyska do Marszałkowskiej. Większość żołnierzy Zgrupowania – a zwłaszcza jego kadra oficerska i podoficerska – wywodziła się z konspiracji. W czasie Powstania w szeregi Zgrupowania przyjęto wielu żołnierzy i oficerów z innych jednostek AK. Skład Zgrupowania: sztab, cztery kompanie liniowe, Druga Harcerska Bateria Art. Plot. „Zbik” oraz służby pomocnicze. Ogółem w szeregach Zgrupowania w Powstaniu Warszawskim walczyło i służyło ponad 2 tys. żołnierzy, oficerów, lekarzy, sanitariuszek, łączniczek i łączników. Pierwsze dni walk przyniosły: oczyszczenie z wojsk niepr.zyjaciela terenu działań IV Zgrupowania, co uchroniło ludność cywilną od eksterminacji; zdobycie silnie obsadzonych i bronionych przez nieprzyjaciela obiektów, jak hotel „Astoria”, Urząd Probierczy, Dom Kolejowy, zdobycie 3 sierpnia pociągu w wykopie tunelu średnicowego. Wzięto wielu jeńców, a ponadto zdobyto pewną ilość tak brakującej broni – w tym broń maszynową. Zgrupowania” Gurt” współdziałało z innymi zgrupowaniami na terenie Śródmieścia przy blokowaniu Al. Jerozolimskich i Dworca Głównego oraz Marszałkowskiej i Żelaznej, aby nie dopuścić do rozdzielenia walczących oddziałów powstańczych. Ponadto Zgrupowanie brało udział w akcjach zbrojnych innych jednostek powstańczych – między innymi w walkach o budynek „Pasty” przy ul. Zielnej, zdobycie i obrona budynku „Żywca” przy Marszałkowskiej, koszar policji granatowej przy ul. Ciepłej w czasie próby przebicia się oddziałów powstańczych po upadku Starego Miasta. Do momentu kapitulacji żołnierze IV Zgrupowania „Gurt” w pełni utrzymali zdobyty i powierzony im do obrony teren w centrum Warszawy. IV Zgrupowanie AK „Gurt” zostało odznaczone Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, a dekret Kapituły Orderu z dn. 11 listopada 1968 roku podpisany przez gen. dyw. Stanisława Maczka, uprawnił do umieszczenia na Sztandarze napisu: „Wyróżniony za niezwykłe męstwo w kampanii Armii Krajowej”.[/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie RÓG”]Dowódca Zgrupowania – mjr „Róg” Stanisław Błaszczak. Utworzone z oddziałów Rejonu 1 Obwodu Śródmieście na terenie Starego Miasta, Muranowa i Powiśla, ograniczonym z północy torami Dworca Gdańskiego, ze wschodu Wisłą, z południa Al. Jerozolimskimi, z zachodu ul. Nowy Świat, Krakowskie Przedmieście, pl. Piłsudskiego, Arsenałem, ul. Stawki. W czasie walk na Starym Mieście PWB/17/S wcielony został od 20.08.44 w skład oddziału „Leśnika” (ppłk Jan Szypowski), a ze Zgrupowania zostały odcięte na Powiślu: baon „Unia”, baon „Konrad” i oddział WSOP Elektrownia, z których utworzono Grupę Bojową „Krybar”, jak również baon „Gozdawa”, który wszedł w skład Zgrupowania „Kuba-Sosna”. W skład Zgrupowania „Róg” wszedł z Woli harcerski batalion „Wigry” i żoliborski harcerski baon „Antoni” oraz baon AL „Czwartaków”. Po upadku Starego Miasta ewakuowana kanałami pozostałość Zgrupowania przeszła na Powiśle, gdzie mjr. „Rogowi” powtórnie podporządkowano oddziały Grupy Bojowej „Krybar” . Zgrupowanie „Róg” było jednym z największych zgrupowań Powstańczej Warszawy. W godzinie „W” na Starym Mieście liczyło ponad 2500 żołnierzy -liczba ta wzrosła poprzez napływ ochotników. Zgrupowanie poniosło znaczne straty przekraczające 60% stanu początkowego. Żołnierze Zgrupowania zdobywali i bronili takie reduty, jak Ratusz, Pałac Blanka, Bank Polski, więzienie na ul. Daniłowiczowskiej, Pałac Rzeczypospolitej, Katedra św. Jana, Zamek Królewski, Gmach PWPW; Elektrownia, Kościół św. Krzyża, Komenda Policji, Konserwatorium i wiele innych. We wrześniu w przededniu kapitulacji Powstania z pozostałości Zgrupowania „Róg” utworzono 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej, który wszedł w skład 28 Dywizji Warszawskiego Korpusu Armii Krajowej, z dcą ppłk. Stanisławem Błaszczakiem, „Róg”. Niektórzy żołnierze oddziałów „Róg”, walczący na Czerniakowie, po upadku przyczółka przeprawili się przez Wisłę i wstąpili do Wojska Polskiego, walcząc w ich szeregach na szlaku bojowym do Berlina i Łaby. Po upadku Powstania żołnierze Zgrupowania „Róg” już jako żołnierze 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej zostali przewiezieni do obozów jenieckich w Fallingbostel i Sandbostel. [/toggle]

[toggle style=”closed” title=”Zgrupowanie ŻYWICIEL”]OBWÓD II – ŻOLIBORZ / ZGRUPOWANIE „ŻYWICIEL” – stany wyjściowe, godzina „W”, pierwszy dzień Powstania Komendant – ppłk. Mieczysław Roman Niedzielski „Żywiciel” Z-ca – NN Oficer organizacyjny – mjr piech. Andrzej Janczak „Saksofon” Oficer informacyjny – por. Jan Boski „Skiba”; Oficer kontrwywiadu – ppor. rez. piech. Robert Augustyniak „Szlem” Z-ca – NN Oficer wyszkolenia – mjr Kazimierz Kostecki „Sas” Kwatermistrz – kpt. piech. Stanisław Stefański „Ślązak” Oficer gospodarczy Oficer broni – por. rez. Maksymilian Potrawiak „Sztukator” Lekarz – por. Eugeniusz Błeszyński „Staruszek” Kapelan – ppłk ks. Zygmunt Trószyński „Alkazar Oficer łączności – ppor. rez. łącz. Józef Krzeski „Słuchawka” Referat prasowy – kpr. pchor. Edward Złotkowski „Smyk” Referat propagandy Oficer saperów – ppor. Antoni Jarosiński „Student” Dywersja bojowa – por. Mieczysław Morawski „Scewola” WSOP Inspektor – Henryk NN „Ludwik” Z-ca – por. piech. NN „Aleksander” Referat organizacyjny sierż. Florian Wardas „Roman” Referat informacyjny Referat wyszkolenia por. piech. NN „Aleksander” Referat gospodarczy Referat sanitarny – dr med. Albin Olszański WSK Komendantka – por. mgr Anna Iwanowska-Robak „Loreta” Z-ca łącz. Kanc. Referat wyszkolenia Referat sanitarny – Jadwiga Makowiecka „Teresa” Referat administracyjny Referat WSOP – mgr Janina Julia Kraczkiewicz „Agnieszka Biała” Ref. Łączności – Zofia Czerska „Sawa” Ref. PŻ Łączność konsp. – kpt. sł. st. piech. Józef Władysław Gawłowski ,,Donaf’ Adiutant obw. – por. rez. piech. Władysław Dehnel „Agrafka”, 9 kompania „ODB-17”- por. Mieczysław Morawski „Scerola” „Żniwiarz” Z-ca – ppor. rez. piech. Gustaw Budzyński „Szymura” Pluton 226 – ppor. rez. art. Bogdan Kunert „Szajer” Pluton 229 – kpr. pchor. Stanisław Świniarski „Sułtan” Pluton 230 – kpr. pchor. Zygmunt Wisłuch „Szumski” Pluton „BS” 227 – ppor. Stanisław Wojciechowski „Szatan” Pluton Łączności 228 – ppor. rez. łącz. Józef Krzeski „Słuchawka” Pluton WSOP-UP 298 – NN Pluton WSOP-UP 299 – NN[/toggle]

1 sierpnia ustaw powstańcze zdjęcie, a o godzinie 17.00 zatrzymaj się na chwilę i wspomnij tych, którzy oddali życie w służbie Ojczyzny, Twojej Ojczyzny.

Chwała Bohaterom!

Źródło/Fot.: pw44.pl