Reinhard Tristan Eugen Heydrich przyszedł na świat w dobrej, kulturalnej, religijnej niemieckiej rodzinie 7 marca 1904 w Halle. Jego ojciec Richard Bruno Heydrich był kompozytorem a także śpiewakiem operowym, specjalizującym się w muzyce Wagnera. Matka, Elisabeth Anna Amalia była dobrą pianistką. Babcia przyszłego generała SS wyszła powtórnie za mąż za Żyda, stąd też w przyszłości miały wyniknąć komplikacje z powodu niearyjskiego pochodzenia oficera.
Rodzina Heydrichów żyła dostatnio w eleganckim domu. Reinhard otrzymał staranne wykształcenie muzyczne a w grze na skrzypcach był prawdziwym wirtuozem. W szkole był dobrym uczniem, ale jako katolik w zdecydowanie protestanckim mieście Halle doznał wielu upokorzeń. Także w domu chowany był bardzo surowo. Heydrich wyrósł więc na ambitnego ale zamkniętego w sobie młodzieńca.
Kiedy wybuchła I Wojna Światowa, Reinhard był za młody aby służyć w wojsku. W 1920 roku wstąpił do lokalnego oddziału Freikorps. Tam szczególny nacisk kładziono na szkolenie ideologiczne o wyższości takich jak on niebieskookich blondynów nad innymi gorszymi rasami. Te przepojone fanatyzmem nauki o wyższości rasy aryjskiej weszły mu głęboko w pamięć. W 1922 roku kiedy w Niemczech panowała recesja, chaos i bezrobocie młody Reinhard postanowił wstąpić do marynarki wojennej, aby zdobyć wykształcenie i prestiż. Tam również z powodu wiary i wyglądu (miał ponad 180 wzrostu, nie pił, nie palił) stał się ofiarą kpin i otrzymał przezwisko „koziołek”. Mimo tych kłopotów ambicja i twardy charakter pozwoliły mu ukończyć szkołę i otrzymać patent oficerski i rangę podporucznika. Świeżo upieczony oficer otrzymał przydział do załogi szkolnego krążownika Berlin bazującego w Kiel. Przydzielono go do komórki wywiadu. Tam poznał późniejszego admirała i szefa Abwehry Wilhelma Canarisa.
Młody Reinhard prezentował się bardzo elegancko w mundurze, toteż długo nie trwało aby zaczął romansować z wieloma kobietami. W 1930 roku Heydrich miał gorący romans z córką dyrektora stoczni w Hamburgu. Zakochana w nim kobieta chciała wyjść za mąż za młodego oficera. Ten jednak odparł ze stoickim spokojem, że jest już zaręczony z inną. I tu miał pecha, gdyż ojciec niedoszłej panny młodej zwrócił się ze skargą do swojego przyjaciela admirała Ericha Readera. Sprawa trafiła do sądu koleżeńskiego który zdecydował że Reinhard nie zachował się „ jak oficer i gentelmen” co zaowocowało wydaleniem porucznika z marynarki w 1931 roku. Krótko po tym wydarzeniu Heydrich poślubił Line von Osten. Miał z nią trzech synów (jeden z nich zmarł w wyniku wypadku samochodowego w 1943 roku), oraz córkę Marthę.
W połowie 1931 roku za namową swojej żony wstąpił do NSDAP, a po krótkim czasie do SS (nr 10120). W tym czasie szef SS Heinrich Himmler szukał odpowiedniego człowieka, który mógłby stanąć na czele nowo powołanego działu zwanego SD (Siherheitsdienst). Miała to być służba bezpieczeństwa w SS. Heydrich którego rozpierała ambicja znalazł sposób aby spotkać się z późniejszym Reichsfuhrerem i w ciągu kilku minut nakreślił plan organizacji i działania SD. Himmlerowi spodobał się pomysł i tym samym rozpoczęła się błyskawiczna kariera Reinharda w strukturach SS. Jako szef partyjnej służby bezpieczeństwa młody Heydrich wziął się ostro do pracy. Często przesiadywał w biurze po 20 godzin. Jego tytaniczna praca zaczęła przynosić efekty. W grudniu 1931 roku otrzymał awans na majora (Sturmbannführera) SS. Mozolnie dzień po dniu zapełniały się archiwa pełne teczek personalnych z informacjami o członkach SS i innych znaczących postaciach III Rzeszy w tym także o Hitlerze, którego miał już okazję poznać. W ten sposób została stworzona Siherheitsdienst des Reischführer SS (SD) – Służba Bezpieczeństwa Himmlera, którą w rzeczywistości kierował Heydrich.
W krótkim czasie jego praca została doceniona przez Himmlera. Już w lipcu 1932 roku Heydrich został mianowany na stopień pułkownika (Standartenführera) SS, a w marcu 1933 roku zostaje generałem brygady (Brigadeführerem) SS i wreszcie 30 czerwca 1934 roku generałem dywizji (Gruppenführerem), aby w 1941 zostać Obergrüppenführerem. Jego zaangażowanie zostaje zauważone przez Hitlera. W 1933 roku generał zostaje szefem Gestapo w Bawarii. Kiedy Hitler zostaje kanclerzem następuje szybki rozwój SD, która zostaje przemianowana na Urząd Szefa Służby Bezpieczeństwa Reichsführera SS. W 1936 roku Heydrich zostaje mianowany na szefa policji bezpieczeństwa (Sipo) w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Rzeszy. Od września1939 roku aż do śmierci był szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy. Od tej pory podlegały mu prawie wszystkie służby bezpieczeństwa i policji III Rzeszy. Przez te kilka lat stał się najbliższym współpracownikiem i prawą ręką Reichsführera. W tym momencie był już u szczytu władzy. Przez wielu uznawany za osobę numer trzy w hierarchii hitlerowskiej po Hitlerze i Himmlerze. Już nic w tamtym czasie nie działo się w III Rzeszy bez jego wiedzy. Ogromna władza jaką posiadał i zbierane przez lata informacje i donosy pozwoliły mu na stworzenie potężnej bazy danych obejmującej wszystkie ważniejsze osoby w tym także swojego szefa, a nawet Hitlera. Heydrich w każdej chwili mógł sięgnąć po odpowiednią teczkę i zniszczyć dowolnie wybranego człowieka.
W 1940 roku Heydrich ukończył kurs pilota myśliwskiego i wbrew zakazowi wydanemu przez Reichsführera zaczął brać udział w lotach bojowych na myśliwcu Bf-109E. Najpierw w Norwegii, później na foncie wschodnim. Nie odniósł tam sukcesów bojowych, ale wykazał się odwagą i został odznaczony Żelaznym Krzyżem II (1940) i I klasy (1941) a także srebrną frontową odznaką lotniczą. We wrześniu 1941 roku Hitler mianował Reinharda Heydricha na stanowisko Protektora Czech i Moraw z siedzibą w Pradze. Generał natychmiast wprowadził nowe porządki. Zachęcał Czechów i Słowaków do współpracy z okupantem, dawał nadzieje że pod porządkująca się ludność nie będzie represjonowana. Wprowadził bardzo ostrą politykę zwalczającą wszelki opór. Jego wysiłki zaczęły bardzo szybko przynosić pozytywne rezultaty. Przekonany o pełnej pacyfikacji narodu czechosłowackiego przestał Heydrich zwracać uwagę na swoje bezpieczeństwo. Jeździł Mercedesem kabrioletem. Ta arogancja była przyczyną jego końca. 27 maja 1942 roku dwóch czeskich „cichociemnych” Josef Gabcik, Jan Kubis (operacja Anthropoid) dokonało na niego zamachu. Heydrich został ciężko ranny i po kilku dniach zmarł. Zemsta Niemców była okrutna. Dwie wsie Lidice i Leżaki zostały zrównane z ziemią a ich ludność zamordowana bądź wywieziona do obozów koncentracyjnych.
Reinhard Heydrich był kimś wyjątkowym wśród elity III Rzeszy. Jego błyskawiczna kariera w SS i policji była wynikiem ciężkiej pracy, talentu i umiejętności podejmowania błyskawicznych decyzji. Jednak to, co najbardziej cechowało jego działania to chorobliwa ambicja, bezwzględność, spryt i przebiegłość. Generał nie bał się nikogo, a swojego szefa wręcz lekceważył, uważając go za parweniusza którego jedyną zaletą była wierność Hitlerowi. Jak pisze w swoich wspomnieniach jeden z dyplomatów angielskich kiedy dane mu było spotkać się z Reichsführerem, któremu towarzyszył Heydrich, to właśnie od niego biła jakaś zła energia której nie miał Himmler.
Najlepiej scharakteryzował Heydricha jeden z jego najbliższych współpracowników szef wywiadu zagranicznego SS, czyli VI departamentu Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA Brigadeführer Walter Schellenberg. Tak pisał w wydanych po wojnie wspomnieniach:
„… Był to wysoko mężczyzna o wspaniałej sylwetce, o szerokim, niezwykle wysokim czole, małych niespokojnych oczach, przebiegłych jak oczy zwierzęcia, o niepospolitej sile wyrazu, długim drapieżnym nosie i pełnych wargach. Głos jego był piskliwy jak na tak wysokiego mężczyznę, a sposób mówienia miał nerwowy i urywany. Cechowała go niesamowita ambicja. Wydawało się, że w tej sforze wściekłych wilków pragnie udowodnić
swoją wyższość nad innymi, przejąć przewodnictwo. Musiał być pierwszy, najlepszy, we wszystkim, a środki nie grały tu roli – podstęp, zdrada czy przemoc. Pozbawiony
jakichkolwiek skrupułów i obdarzony intelektem zimnym jak lód, potrafi być nieludzki do granic skrajnego okrucieństwa. ...”
Heydrich nie był nawet nazistą (z przekonania). Służba w SS i policji służyła mu jedynie jako miejsce gdzie mógł robić karierę. I korzystał z tego jak tylko potrafił. Wielu dygnitarzy hitlerowskich po prostu się go bało. Sam wódz III Rzeszy Adolf Hitler bardzo go cenił (a niewielu tak mogło o sobie powiedzieć). Reinhard imponował führerowi przede wszystkim tym iż potrafił z zegarmistrzowską dokładnością wykonywać jego najbardziej nawet zwariowane pomysły. W latach trzydziestych było to likwidowanie wszelkiego rodzaju przeciwników politycznych systemu, przejęcie Gestapo, krwawa rozprawa z SA, powstawanie obozów koncentracyjnych. Lista jego zbrodni jest bardzo długa, ale chyba najważniejszą sprawą którą zajmował się była kwestia masowej eksterminacji Żydów. To z jego rozkazu po Kryształowej Nocy ponad 25 tysięcy niemieckich Żydów zostało wtrąconych do obozów koncentracyjnych. Po napaści na Polskę Heydrich rozkazał stworzyć 5 grup specjalnych (Einsatzgruppen) SS, celem fizycznej eliminacji polskiej inteligencji i duchowieństwa. Nadzorował także powstanie gett w których umieszczono Żydów i skąd wysyłano ich do obozów śmierci. Po ataku Hitlera na ZSRR zorganizował cztery duże Einsatzgruppen, które wymordowały idąc za frontem setki tysięcy ludzi, głównie Żydów.
W lipcu 1941 roku Herman Goering rozkazał mu opracowanie „generalnego planu niezbędnego do przeprowadzenia ostatecznego rozwiązania (Endlosung) kwestii żydowskiej”. Kiedy plan został dopracowany doszło w styczniu 1942 roku do konferencji w Wannsse w czasie której przedstawiciele różnych resortów pod przewodnictwem Heydricha opracowali ramowy program eksterminacji ponad 11 milionów Żydów z całej Europy i terenów ZSRR. Krótko po tym z całą siłą ruszyła akcja wyłapywania całych rodzin żydowskich we wszystkich krajach podbitych przez nazistów. Miliony Żydów zostało przewiezionych do obozów śmierci w których mieli być jak najszybciej zgładzeni.
Oprócz „kwestii żydowskiej” Heydrich nadzorował kilka operacji takich jak akcja o kryptonimie „ Tannenberg”, której celem była eksterminacja polskiej inteligencji. W wyniku tej akcji zamordowano ponad 20 000 tysięcy Polaków. Doprowadził do tzw. „Prowokacji Gliwickiej” polegającej na zaatakowaniu przez przebranych w polskie mundury Niemców radiostacji w Gliwicach. Rzekoma napaść miała być pretekstem do ataku na Polskę. Jednym z naczelnych zadań jakie przyświecały Heydrichowi było przejęcie kontroli nad wojskowym wywiadem (Abwehrą). Z jego szefem admirałem Wilhelmem Canarisem łączyła go długoletnia znajomość i pozorowana nić przyjaźni. Jednak tak naprawdę generał aż do swojej śmierci walczył z admirałem, podkopując jego pozycje tak przed Himmlerem jak i przed Hitlerem. SS w końcu przejęła Abwehrę, ale dopiero w 1944 roku.
Reinhard Heydrich był człowiekiem tak przebiegłym i sprytnym, że można domniemywać iż zamach dokonany w Pradze ucieszył wielu ludzi, którzy bali się go, a szczególnie jego bardzo bogatej jakbyśmy to dzisiaj powiedzieli bazy danych. Jak twierdził w swoich wspomnieniach Walter Schellenberg Heydrich miał „haki” na wszystkich, a nawet jak na kogoś nic większego nie miał to i tak sprawiał wrażenie że coś ma. Istnieje wiele hipotez na temat tego kto zlecił zamach na szefa RSHA. Niektórzy nawet sądzą, że alianci celowo wysłali „cichociemnych” aby zlikwidowali generała, bo ten odkrył powiązania admirała Canarisa z wywiadem angielskim. Powstała także hipoteza głosząca, że Himmler maczał w tym swoje palce. Według niej to lekarze SS specjalnie wysłani przez Reichsführera mieli doprowadzić do jego śmierci (poprzez zakażenie krwi). Patrząc jak wielką władzę miał Heydrich nie jest to niemożliwe.
Jedno wydaje się pewne. Gdyby Reinhard nie zginął to już w niedługim czasie, może w 1943 roku rządził by w III Rzeszy. Może nie jako führer ale z boku, z drugiego szeregu. Jednak gdyby zdecydował się na zamach, Hitler zginął by na pewno bo Heydrich był profesjonalistą, nie uznawał półśrodków i wszystko mu się udawało.
Kto wie jak wtedy potoczyłaby się II Wojna Światowa.
Bibliografia
- Walter Schellenberg, Wspomnienia, KAW, Wrocław 1987
- Forum internetowe: http://www.historycy.org/index.php?showtopic=8274#
- Wikipedia http://pl.wikipedia.org/wiki/Reinhard_Heydrich
- Kessler L, Heydrich Posłaniec Śmierci, Warszawa 2000
Artykuł pochodzi ze strony http://historyk.eu/
Foto: commons.wikimedia.org
