22 czerwca 1941 roku, dokładnie 74 lata temu, rozpoczął się atak Niemiec na Związek Radziecki. Państwa, które sprzymierzyły się u progu wojny, stanęły w końcu przeciw sobie. Wojna ta od początku była nieuchronna, ponieważ żaden z tych krajów nie mógł znieść obecności tak silnego sojusznika. Kampania jednak znacznie różniła się od tych na zachodzie Europy.
Jeszcze w Mein Kampf Hitler wyraził misję zniszczenia bolszewizmu i rozszerzenia przestrzeni życiowej dla Niemców na wschodzie. Pierwszym etapem tego planu była agresja na Polskę z 1 września 1939 roku. Wówczas Hitler sprzymierzył się ze Stalinem i na mocy paktu Ribbentrop – Mołotow, dokonano podziału terenów II Rzeczpospolitej. Jednak po pokonaniu Francji i rezygnacji z walk o Wielką Brytanię, przyszła pora na zwrot III Rzeszy przeciwko dotychczasowemu sojusznikowi.
Plany wojenne III Rzeszy
Hitler zakładał zniszczenie Związku Radzieckiego w szybkiej kampanii, która zakończy się jesienią 1941 roku. Wojska niemieckie miały pokonać trzon Armii Czerwonej przy użyciu taktyki wojny błyskawicznej, a państwo totalitarne bez armii nie ma szans się utrzymać. Plan „Barbarossa”, czyli plan agresji III Rzeszy na ZSRR, został zatwierdzony 18 grudnia 1940 roku i początkowo atak planowano na 15 maja. Armia niemiecka oraz jej sojusznicy, liczyli ok. 4 milionów żołnierzy, do czego dochodziło ok. 3,5 tysiąca czołgów oraz ok. 3 tysięcy samolotów. Całość podzielono na trzy Grupy Armii: Północ, Środek oraz Południe. Fuhrer liczył na to, że po pokonaniu ZSRR, podda się również Wielka Brytania. Przecenił jednak możliwości niemieckiej armii, która nie była przygotowana na walkę na tak rozległych terenach i w takich warunkach.
Przygotowania ZSRR
Związek Radziecki nie był gotowy do wojny z III Rzeszą. Podobno Stalin do końca nie wierzył w atak Hitlera, mimo że otrzymywał wiele ostrzeżeń, a nawet dokładną datę agresji. Siły radzieckie w pierwszym rzucie dysponowały ok. 3 milionami żołnierzy, a z czasem dołączyło kolejne 5 milionów. Posiadały natomiast dużą przewagę w czołgach, ponieważ ZSRR posiadał ich ponad 20 tysięcy. Dodatkowo, część z nich stanowiły nowoczesne jak na owe czasy maszyny T – 34 czy KW – 1, z którymi pancerne wojska niemieckie nie mogły się równać. Ich minusem był jednak częsty brak radiostacji, co utrudniało koordynację. Związek Radziecki posiadał również przewagę w samolotach, które jednak na początku kampanii często były niszczone przez Luftwaffe jeszcze na lotniskach. Dodatkowym problemem Stalina był brak kadry oficerskiej, która uległa poważnemu uszczupleniu w wyniku wielkiej czystki.
Plan „Barbarossa”
W ciągu pierwszej połowy 1941 roku, Związek Radziecki nie reagował na regularne naruszanie swojej przestrzeni powietrznej przez rozpoznawcze lotnictwo niemieckie. Stalin odrzucił również sugestię części swoich dowódców, by już w połowie czerwca zarządzić mobilizację. Agresja niemiecka rozpoczęła się w niedzielę, 22 czerwca, o godzinie 3:15. Stalin początkowo schronił się na kilka dni w swojej daczy, jednak nie wypuścił władzy z rąk. Pod koniec czerwca, stanął na czele państwowego komitetu obrony, a 10 lipca przyjął stanowisko naczelnego dowódcy. Odwołał się do wszystkich sił patriotycznych, również do obywateli Związku Radzieckiego, by bronić swojej ojczyzny. Tymczasem armie niemieckie skierowały się w stronę Leningradu, Moskwy oraz Kaukazu i ich postępy były błyskawiczne. W końcu zostały jednak zatrzymane i kampania utknęła w Związku Radzieckim na kolejne lata.
Bilans
Operacja „Barbarossa” przyniosła ogromne straty. W III Rzeszy wyniosły one 743 tysiące zabitych, rannych lub zaginionych, w Związku Radzieckim mówi się o kilku milionach zabitych, rannych i zaginionych, a ponadto drugie tyle dostało się do niewoli. Istnieje hipoteza o istnieniu tajnego planu „Burza”, który miał być wyprzedzającym uderzeniem ZSRR na Niemcy. Inna hipoteza z kolei mówi o tym, że Stalin celowo nie podjął żadnych działań przed niemiecką agresją, ponieważ liczył na przymierze z aliantami, na które mógł liczyć jako ofiara agresji. To wszystko nie zmienia faktu, że Armia Czerwona w połączeniu z rozległym terytorium i warunkami klimatycznymi, zatrzymały III Rzeszę i doprowadziły do jej klęski. Nie bez znaczenia jest tu również ogromna pomoc aliantów dla ZSRR, bez której być może losy wojny potoczyłyby się inaczej. Ostatecznie wojska niemieckie zostały jednak pokonane, a Stalin wyszedł z wojny jako jeden z głównych organizatorów ładu światowego po 1945 roku.
Czytaj także: Urząd ścigający nazistowskich zbrodniarzy nie przestaje działać
Fot.: Niemieccy żołnierze ze zniszczonym czołgiem KW – 1/commons.wikimedia.org
